ارزيابي دسترسي گردشگران شهري به اماكن خدماتي-رفاهي در شهرهاي ايران (مطالعه موردي شهر تبريز)

An Analysis of Urban Tourists’ Access to Service & Welfare Centers in Iran Cities (Case Study: Tabriz)

امروزه به دليل پذيرش حجم وسيعي از گردشگران توسط شهرهاي بزرگ، گردشگري شهري جايگاه قابل توجّهي در ميان حوزه هاي مختلف گردشگري يافته است. رشد و توسعه روزافزون شهرها باعث شده كه امروزه مناطق شهري با جذب جمعيّت و فعاليت تبديل به مراكز اصلي ارايه خدمات، تجارت، توليد، مصرف و سكونت شوند. با وجود ارايه امكانات و تسهيلات از سوي شهرها استفاده از خدمات براي گردشگران داراي محدوديت‌هايي مي‌باشد كه دسترسي گردشگران را با مشكل مواجه مي‌كند. داشتن دسترسي يكي از مهم‌ترين خصوصيات يك شهرخوب است. دسترسي را مي‌توان به صور مختلف تقسيم بندي كرد دسترسي به فعاليت‌ها، دسترسي به كالاها و منابع، دسترسي به اماكن و دسترسي به اطلاعات. تحقيق حاضر به ارزيابي ميزان و مطلوبيت دسترسي گردشگران به خدمات و عناصر گردشگري در شهر تبريز پرداخته است. بدين منظور به تحليل پراكندگي و توزيع فضايي 23 نوع عنصر گردشگري شهري و همچنين به ارزيابي مطلوبيت نهايي دسترسي به عناصر گردشگري شهري در سطح مناطق ده‌گانه شهر تبريز پرداخته شد. روش تحقيق، توصيفي– تحليلي-پيمايشي مي‌باشد. براي جامعه آماري، مناطق ده‌گانه شهر تبريز و همچنين تعداد گردشگران داخلي و خارجي در سال 1390 انتخاب شد كه به منظور به دست آوردن مطلوبيت نهايي هر منطقه براي دسترسي به خدمات گردشگري از مدل‌هايAHP و TOPSIS؛ و جهت مشخص شدن نحوه پراكنش كاربري‌ها در سطح شهر، از مدل‌هاي پنج‌گانه ميانگين نزديك‌ترين همسايه؛ ضريبK، خود همبستگي فضايي، تراكم هسته اي و ضريب آماره جي و همچنين براي مشخص كردن خوشه هاي بحراني و مناسب از لحاظ دسترسي از مدل GI و جهت تعيين حوزه دسترسي عناصر اقامتي گردشگران از توابع eucliden distanceمدل تحليل فضايي و service area مدل تحليل شبكه استفاده شد. نتايج حاصل از تحليل نشان داد كه مناطق 9 و 7 داراي دسترسي نامطلوب، مناطق 6 و 5 نسبتاً نامطلوب، مناطق10 و 3 دسترسي متوسط، مناطق 1 و 4 در وضعيت نسبتاً مطلوب و مناطق 2 و 8 در وضعيت مطلوب قرار دارند.

Today, because of rushing a large number of tourists to cities, urban tourism has a significant role in different fields of tourism. Urban increasing development causes urban areas to become major centers of population and activities, services, trades, productions, consumptions, and places to live. Despite the facilities offered by cities, uses of services for tourists have limitations that make them difficult to access. Access is one of the most important characteristics of a good city. Access can be divided into different forms such as access to work, goods and resources, facilities and finally access to information. The present study focused on assessing the tourists’ desirable access to tourism services in Tabriz. In order to assess the dispersion and spatial distribution of urban tourism elements, the marginal utility of urban tourism in the Tabriz has been studied too. The research method was analytical and descriptive. To fulfill the study, ten zones of Tabriz as well as some domestic and foreign tourists were selected. To achieve the marginal utility of each region the AHP and TOPSIS models were used. In order to determine the distribution of land uses in the city, the five-fold model was used which involves average nearest neighbor, K Coefficient, spatial autocorrelation, kernel density, coefficient G. Finally, for determining the accessibility of tourist accommodation Eucliden Distance functions of Spatial Analysis model and Service Area Network Analysis model were used. The results of the analysis indicated that zones 9 and 7 included undesirable access, while zones 6 and 5 had relatively poor access. Th results also showed that zones of 10 and 3 had average availability, while zones 1 and 4 were located in the less desirable access and finally zones 2 and 8 were in the desired position.