بررسي تطبيقي و بينامتني مثنوي خموش خاتون و هزار و يك شب

Comparative and Intertextual Analysis Mathnavi-e-Khamush Khatun and Thousand and One Nights

در فرآيند خوانش و ارزيابي يك اثر، بازيابي حضور متني ديگر و آگاهي از چگونگي بازتوليد آن در متن پيش‌رو، موجب غناي تحليل ميشود. امروزه پيوند ادبيات تطبيقي و بينامتنيت دستاوردي جديد است كه تحليل اثر در چارچوب الگوها و روشهاي آن آسان ميشود. از مهم‌ترين عوامل تحليل در حوزه ادبيات تطبيقي بررسي شباهت‌ها و تاثيرگذاري آثار بر يكديگر و چگونگي تحقق يا انتقال يك موضوع و درون‌مايه است ولي خوانش بينامتني دغدغه فرا‌رفتن از بررسي منابع مشابه و تاثير و تاثر را دارد؛ يك متن بر پايه گفتماني از پيش موجود بنا ميشود و سپس آن گفتمان را از آن خود ميكند و حتي موجب دگرگوني معناي متن محوري ميشود. مقاله حاضر با تاكيد بر اين معنا و پيوند اصول نقد تطبيقي و بينامتني بر آن است تا ضمن معرفي مثنوي خموش خاتون (كه اصلي هندي دارد) به مهم‌ترين عناصر درون‌متني كه زمينه را براي ارجاع به هزار و يك شب فراهم مي‌كند، بپردازد. پس از بررسي تطبيقي ( شباهت‌ها و تاثيرگذاري‌ها)، به چگونگي جذب و دگرگوني هزار و يك شب در گستره مثنوي خموش خاتون پرداخته و با تاكيد بر عناصري چون تعليق، نقيضه، جايگشت و‌... به بررسي بينامتني مي‌پردازد. اين عناصر موجب معنا بخشيدن به روايتي ديگرگون شده و متني ديگر را فرآوري كرده است. پيوند ساختار و عناصر نوين در اين مثنوي با ساختار ابتداي هزار و يك شب (آغاز قصه شهرزاد) بستري ديگر را براي خوانشي تطبيقي- بينامتني فراهم ميكند.

In the process of reading and evaluation of a work, retrieval of another text and knowledge of how to reproduce it in this text cause to enrich the analysis. The link of comparative literature and intertextuality is a new achievement that facilitates work analysis in the frame of paradigm and methods. Investigation of similarities and their influence on each other is one of the most important factors of comparative analysis, but intertextual reading wants to go beyond the investigation of similar sources. Text is based on pervious discourse and will attract discourse in itself and even change the meaning of pervious text. This paper wants to introduce Mathnavi-e-Khamush Khatun (that is Indian) according to the connection of comparative and intertextual criticism principles, and proceed the most important items in the text that prepare the situation to referencing the stories of Thousand and One Nights, and after comparative study (similarities and influences), proceeds to how the stories of Thousand and One Nights are converted and absorbed in Mathnavi-e-Khamush Khatun. It further proceeds to the elements of suspense, parody, permutation and alike that cause to signify other narrative and make new text. The connection between new elements and structure in this Mathnavi with the beginning of Thousand and One Nights structure (beginning of Shahrzad story) is another field to comparative and intertextual reading.