تحليلي بر عوامل طبيعي موثر در پراكنش و استقرار سكونتگاه هاي روستايي در شهرستان سيرجان

Analysis of Effective Factors, on Rural Settlements Distribution in Sirjan County

پيدايش سكونتگاه هاي بشري همواره بر پايه ي عوامل طبيعي مانند آب و خاك مناسب استوار بوده است و روستاها به عنوان اولين شكل از حيات جمعي انسان در يك عرصه طبيعي از ويژگي هاي متعدد طبيعي، اقتصادي و ... تاثير مي پذيرند. عواملي همچون ارتفاع از سطح دريا، شيب، دما و بارش بسترهاي طبيعي موثر در پراكنش و توزيع سكونتگاه هاي روستايي مي باشند كه برخي از آنها نقش موثرتري در اين زمينه ايفا مي كنند. اين پژوهش با هدف بررسي وضعيت استقرار سكونتگاه هاي روستايي شهرستان سيرجان، بر حسب معيارهاي طبيعي صورت گرفته است. به منظور دستيابي به اهداف پژوهش، 5 معيار طبيعي شامل ارتفاع، شيب، جهت شيب و عناصر اقليمي (بارش و دما) به عنوان عوامل موثر در استقرار سكونتگاه ها انتخاب شده و با استفاده از روش هاي آماري در محيط GIS و شاخص موران مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه 5/48 درصد روستاهاي اين شهرستان در طبقات ارتفاعي1800- 1581 متر قرار دارند كه اين امر زمينه ي لازم براي كشاورزي منطقه را فراهم و در تنوع فعاليت هاي اقتصادي و معيشت ساكنان تاثير گذاشته است. همچنين با توجه به گرايش مكان گزيني روستاها در مناطق با شيب مناسب، 95 درصد روستاهاي اين شهرستان در طبقه شيب 10- 0 درصد استقرار يافته اند و به علت وجود شرايط محيطي مناسب بويژه خاك حاصلخيز، شاهد توليد پسته به عنوان كشت غالب در اين منطقه مي باشيم. در نتيجه با توجه به عدم همبستگي معنادار عوامل طبيعي در مكان گزيني مناطق روستايي، با استفاده از شاخص موران كه از توابع خود همبستگي فضايي جهت استخراج الگوي توزيع مي باشد، توزيع فضايي نقاط روستايي منطقه مورد مطالعه از نوع خوشه-اي است كه در اين خصوص ضريب موران مثبت و برابر با 35/0 بوده كه در سطح اطمينان 1 درصد معنادار مي باشد.

Human settlements have always been based on the appearance of natural factors such as soil and water. Villages, as the earliest form of human collective life in a natural area features, have been affected by numerous natural factors such as altitude, slope, temperature and precipitation that played major roles in dispersion and distribution of rural settlements. This study has been done to investigate the situation of rural settlements of Sirjan County. In order to achieve the objectives of the study, 5 natural criteria such as height, slope, slope aspect and climate factors (precipitation and temperature) as contributing factors to the establishment of settlements have been analyzed in GIS and Moran index Analysis. The results suggest that the 5/48% villages of Sirjan county are placed in the height of 1581 to 1800 meters, which provide the basis for agricultural regional and diversity economic activities, and the livelihoods residents. Also, due to orientation tendency in rural location with adequate slope, 95 percent of the villages in this city are located on the slope of 0-10 percent. Due to the particularly fertile soil and environmental conditions, pistachio is regarded as the major production crop in this region. Consequently, due to the lack of significant correlation between environmental factors in switching places in rural areas, Moranʹs index of spatial autocorrelation functions is distributed for extracting model. It should be mentioned spatial distribution in rural areas is a cluster type. The Moran coefficient is positive and equal to about 35/0 which is significant at 1% level of critical value.