بررسي فرآيندهاي پس از نهشت شدن: نمونه مورد مطالعه، تپه فريزي در دشت سبزوار

Investigating the Post Depositional Processes of Tepe Ferizi in the Sabzevar Plain

محوطه هاي باستاني پس از طي فرآيند متروك و در نهايت نهشت شدن در مدت زمان طولاني تحت تاثير فرآيندهاي طبيعي و غير طبيعي تغيير ريخت داده و با توپوگرافي جديدي نمايان مي‌شوند. طي اين فرآيند، عوامل طبيعي با توجه به مشخصات و اقتضاهاي زيست? بومي و منطقه اي از يك طرف و عوامل غير طبيعي نظير فعاليت‌هاي متعدد انساني از طرف ديگر، به شكل‌هاي مختلف در جهت تغيير ريخت محوطه و آثار آن ايفاي نقش مي‌كنند. در واقع، تجزيه و تحليل اين عوامل در بافت محوطه باستاني، فرآيندهايي را كه سرگذشت استقرار را پس از شكل گيري لايه هاي فرهنگي شكل مي‌دهند، آشكار مي‌سازد. به بيان ديگر، با مطالعه فرآيندهاي پس از نهشت شدن ( Post depositional processes) در يك محوطه، در پي دستيابي به اطلاعات و الگوهايي هستيم كه موجب شكل گيري ريخت و ناهمواري محوطه به شكل معاصر آن شده‌اند. در همين راستاي موضوع، بررسي‌هاي اوليه در تپه فريزي نشان مي‌دهد كه اين محوطه پس از فرآيند نهشت شدن و تشكيل لايه هاي باستاني، تحت تاثير عوامل طبيعي با ويژگي‌هاي زيست? بومي خاص منطقه، به شكل امروزي آن و با توپوگرافي خاص خود درآمده است. اين محوطه در شمال غرب سبزوار و در حاشيه جنوب جاده سبزوار? اسفراين واقع شده است. با توجه به بررسي‌هاي انجام شده عمده آثار فريزي مربوط به عصر مفرغ و عمدتاً متعلق به فرهنگ بلخي? مروي (BMAC1) است. با توجه به پراكنش آثار سطحي در اين محوطه، مي‌توان از آن به عنوان يكي از گسترده‌ترين استقرارهاي فرهنگ ياد شده در شمال شرق ايران ياد كرد. هدف از مطالعه فرآيندهاي پس از نهشت شدن در محوطه فريزي، استخراج الگوهاي شكل گيري نهشت ها و لايه هاي فرهنگي پس از متروك شدن محوطه و بررسي عوامل مختلف اقليمي، زيست? بومي و انساني در جهت اين تغيير شكل‌ها و سرگذشت‌هاست.

The analysis of natural and cultural factors in the contexts of an archeological site would reveal the processes constituting the event of settlement after the formation of cultural layers. In other words with the study of cultural processes, we seek the information and patterns which cause formation, shaping, and unevenness of the site to its present shape. In this regard, the initial studies in Tepe Ferizi indicated that its particular current shape and topography has been formed under the depositional processes of natural factors because of the specific ecological characteristics of the area. The study site is located in northwest of Sabzevar close to the Sabzevar–Esfarayen Road. According to the surveys conducted in this region most of the artifacts discovered from Ferizi site were assigned to be contemporanous with the Bronze Age horizon and most of its pottery materials were recognized to be related to the Bactria Margiana archaeological complex (BMAC). Based on the distribution of surfacial artifacts on the site it can be regarded as one of the largest settlements of Bronze Age north east of Iran. The main goal of the study of post-depositional processes in Ferizi site is to understand the formation of depositions and cultural layers after the abandonment of site and to assess the role of the different natural and cultural factors affecting the transformations of the site.