ظرفيت سنجي توسعه شهري در بسترهاي طبيعي با استفاده از عملگرهاي فازي و مدل FAHP در حوضه آبريز غفار

Evaluation of capacity of natural environments for urban development potentials using fuzzy operators and FAHP model in Ghafar watershed basin

امروزه با توجه به افزايش جمعيت در شهرها و گسترش روزافزون شهرنشيني و شهر گرايي، چالش اصلي در فرايند مديريت و برنامه‌ريزي شهرها مكان‌يابي و انتخاب بسترهاي بايسته در جهت گسترش‌هاي آتي شهري است كه يكي از اين عرصه‌ها دشت‌ها و بسترهاي طبيعي همچون حوضه‌هاي آبريز است. دراين‌بين توجه به مسايل و شاخصه‌هاي طبيعي و انساني موجود در اين بسترها در جهت آگاهي از نوع انتخاب بسترها براي توسعه‌هاي آتي شهري بسيار ضروري است. در اين راستا در پژوهش حاضر به شيوه «توصيفي – تحليلي» باهدف گذاري ظرفيت سنجي توان توسعه شهري در حوضه آبريز غفار در استان خوزستان، سعي شده است با به‌كارگيري 11 شاخص موثر در فرايند توسعه شهري در اين حوضه كه در دو بخش انساني و طبيعي دسته‌بندي‌شده‌اند نقاط مستعد و نامساعد براي توسعه‌هاي آتي شهري در اين حوضه مورد شناسايي قرار گيرد. جهت شناسايي توان و ظرفيت توسعه شهري در حوضه آبريز غفار و مقايسه نتايج تحليلي آن از عملگرهاي ANDFuzzy، OR Fuzzy، Product و Gama Fuzzy و همچنين مدل تحليل سلسله مراتبي فازيFAHP استفاده‌شده است. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه مطابق عملگرها و مدل بكار رفته در پژوهش، قسمت‌هاي شمالي و مركزي حوزه آبريز غفار تا منتهي‌اليه جنوبي حوزه داراي توان توسعه شهري بسيار پاييني است و قسمت‌هاي محدودي از جنوب شرقي حوضه و نوار مرزي شرق حوضه مناسب براي توسعه شهري بوده است. البته اين امر در عملگر گاماي فازي با ميزان آستانه 7/0 و به جهت تلفيق سازگار گرايش‌هاي كاهشي و افزايشي موجود در آن با دقت و جزييات بهتر و بيشتري نسبت به ديگر عملگرها و مدل FAHP نشان داده شده است. در اين بين نتايج عملگرهاي OR و مدل FAHP ضعيف‌تر و با جزييات كمتري اين مسيله را نشان داده است كه به علت اتخاذ گرايش افزايشي آن بوده است.

Today, with respect to urban population growth and ever increasing urban expansion and urbanization, main challenge in urban management and planning is to site and select suitable areas such as plains and natural environment like watersheds for feature urban expansion. In this between, paying attention to the issues and natural and human indices that exist in these environment with the aim of having information on the selection type for the future urban development is necessary. In this regard, with the aim of evaluating capacity potentials of natural environment and based on descriptive-analysis method, an attempt has been made to select suitable and non-suitable areas of urban development using 11 indices divided into two different human and natural classified categories. To identify potential capacity of urban development in the Ghaffar watershed and comparison of the analytical results, Fuzzy AND, OR, Product and Gama and FAHP model are used. Based on fuzzy operators and fahp model, results show that the central, northern and the extreme end of the south part of watershed have a very less potential for urban development. And limited southeastern parts of the basin and East border area have been suitable for urban development. Fuzzy gamma operator with a threshold of 0.7 has greater accuracy and detail than other operators and FAHP model because of its risk controlling effect. However, FAHP model and OR operators show weak results due to their risk inducing effect.