علم بهنجار و بومي‌كردن علوم اجتماعي

Normal Science and Indigenization of Social Sciences

بومي كردن علوم اجتماعي يكي از مباحث مهم توسعه علمي در كشورهاي جهان سوم مي‌باشد كه پيوند نزديكي با تحولات حوزه جامعه‌شناسي علم جديد دارد. هدف مقاله حاضر اين است كه نشان دهد علم بهنجار يا عادي مي‌تواند منجر به بومي كردن علوم اجتماعي شود. براي اين كار ابتدا ادعاهاي دو ديدگاه اثبات‌گرا و انتقادي (تاريخ‌گرا) را درباره علوم اجتماعي توضيح داديم و نظر آنها را درباره ضرورت بومي كردن علوم اجتماعي مطرح كرديم. معلوم شد برخلاف ديدگاه اول، در ديدگاه دوم بحث بومي كردن علوم اجتماعي يك ضرورت اساسي است. سپس چارچوب مفهومي تحقيق را، كه نظريه انقلابات علمي توماس كوهن بود، به‌طور خلاصه توضيح داديم، تا معلوم شود دگرگوني‌هاي تدريجي و انقلابيِ علمي و علم بهنجار يا عادي از نظر كوهن چه معني و جايگاهي در پژوهش‌هاي علمي دارد. آنگاه با اشاره به پنج بُعد اساسيِ كار تحقيق در علوم اجتماعي ـ يعني انتخاب موضوع، انتخاب روش، اكتشاف، توصيف و تبيين ـ بحث بومي كردن را در هر بُعد از نظر رهيافت اثبات‌گرا و انتقادي مورد بحث قرار داديم. اين مباحث نشان داد كه علي‌رغم اختلافات اساسيِ نظري بين دو پارادايم، وقتي عملاً اصحاب هر دو رهيافت وارد كار تحقيق جدي شوند، نتيجه فعاليت آنها بومي شدن علوم اجتماعي مي‌باشد. بنابراين، مهم آن است كه پژوهشگران هر دو ديدگاه دست به تحقيقات جدي و دقيقِ انتقادي زده و همه فرايند تحقيق را از انتخاب موضوع تا تبيين و نقد نظريه طي كنند.

Indigenization of social sciences is one of the important issues in scientific development in the Third World countries which has close relations with the developments in the field of modern sociology of science. The main objective of the present paper is to demonstrate that normal science can lead to indigenization of social sciences. For this purpose, in the first place two approaches, i.e. positivist and critical (historicist) to social sciences were explained and their viewpoints about the necessity of indigenization of social sciences were discussed. It was found that contrary to the first approach, the second approach considers indigenization of social sciences a fundamental necessity. In the next step, the conceptual framework of the research, i.e. Thomas Cohen’s theory of scientific revolutions was explained briefly to shed light on the status and meaning of the gradual and revolutionary scientific changes and normal science in scientific research in Cohen’s per-spective. Then, by alluding to the five fundamental dimensions of research in social sciences – that is, selec-tion of the subject, selection of research method, exploration, description and explanation – indigenization was discussed in each dimension in positivist and critical approaches. The findings indicate that despite fun-damental theoretical differences between the two paradigms, when the advocates of the two approaches prac-tically engage in a serious research, the outcome of their activities are indigenization of social sciences. There-fore, what is important is that the researchers, who follow any of the two approaches, engage in serious, pre-cise critical research and go through all stages of the process of research from selection of the subject to ex-planation and criticism of theory.