روش‌‌شناسي تحقق علوم اسلامي از ديدگاه سيدمحمد نقيب‌‌العطاس

Research Methodology of Realization of Islamic Sciences in Viewpoint of Seyed Muhammad Naquib al-Attas

يكي از مسايل اساسي در تحليل ديدگاه‌‌هاي مختلف علم ديني، تبيين روش‌‌شناسي مناسب تحقق آن است. پژوهش حاضر به‌‌تبيين روش‌‌شناسي علم ديني (اسلامي) عطاس با توجه به مباني هستي‌‌شناختي، معرفت‌‌شناختي و انسان‌‌شناختي اسلامي وي و تحليل و بررسي آن پرداخته است. روش‌‌شناسي تحقق علم اسلامي عطاس، شامل استفاده از روش تركيبي (اجتهادي، شهودي، عقلي و تجربي)، اسلامي‌‌سازي زبان و به‌‌كار‌‌گيري روش‌‌هاي تفسير و تاويل در مطالعه پديده‌‌هاي طبيعي و انساني مي‌‌باشد. در بررسي روش‌‌شناسي عطاس، به اين نتيجه رسيديم كه روش‌‌شناسي تركيبي وي به‌‌نوعي با ابهام مواجه است. نيز اصل اسلامي‌‌سازي زبان هر چند نقش موثري در تحقق علوم اسلامي دارد، اما تاكيد بيش از اندازه بر آن موجب غلطيدن در دام نسبيت مي‌‌گردد. بهره‌‌گيري از روش‌‌هاي تفسير و تاويل در مطالعه طبيعت نيز مناسب مباحث فلسفي و عرفاني است و براي توليد معرفت علمي بايد روش‌‌ها و تكنيك‌‌هاي متناسب با روش‌‌شناسي تاويلي استخراج و تبيين شود. در اين نوشتار به‌‌منظور گردآوري اطلاعات از روش كتابخانه‌‌اي و در بررسي آن از روش تحليل فلسفي استفاده شده است.

One of the fundamental issues in analysis of various viewpoints about religious science is explanation of a suitable methodology for its realization. The present paper is an attempt to explain the methodology of Attas’ religious (Islamic) science in the light of the principles of his Islamic ontology, epistemology and anthropology. The methodology of realization of Attas’ Islamic science includes a synthetic method (individual inferential, intuitive, rational and empirical), Islamization of language and application of interpretative and hermeneutical methods in studying natural and human phenomena. The findings of the present paper indicate that Attas’ synthetic method suffers from some ambiguities. Also, although the Islamization of language plays an effective role in realization of Islamic sciences, laying disproportionate emphasis on it would lead to relativism. On the other hand, interpretative and hermeneutical methods in studying the nature are suitable for philosophical and mystical issues, while in order to produce scientific knowledge, one should extract and explain methods and techniques that are compatible with hermeneutical methods. The required data for this research was collected through library method and studied through philosophical analysis. Keywords: Religious Science, Methodology, Seyed Muhammad Naquib al-Attas, Islamization of Language, Hermeneutics, Interpretation