بررسي كارآيي دو نوع پليمر جاذب رطوبت در افزايش بهره‌وري آب در پروژه‌هاي بيابان‌زدايي

Investigating two kind of polymer absorbent in increasing the water use efficiency in rehabilitation projects

بحران و كمبود آب در مناطق خشك خصوصا در ايران، براي توسعه كشاورزي و همچنين به‌منظور گسترش پوشش گياهي در طرح‌هاي بيابان‌زدايي به‌عنوان عامل مهم محدود كننده محسوب مي‌شود. دستيابي به راهكارهايي كه بتواند بهره‌وري آب را افزايش داده و هزينه‌ها را كاهش دهد، هدف بسياري از پژوهش‌ها، از جمله اين پژوهش مي‌باشد. اين پژوهش در بخشي از عرصه بياباني تحت تاثير فرسايش بادي واقع در شهرستان آران و بيدگل انجام شد. در اين عرصه، دو گونه گياه تاغ و قره‌داغ كشت شد و خاك محيط ريشه با استفاده از دو نوع ماده پليمري جاذب رطوبت به نام‌هاي Aquasorb و TC به ميزان پنج گرم در ليتر مخلوط شد. در اين پژوهش، تيمار شاهد (بدون پليمر) هر 14 روز يك‌بار و بقيه تيمارها با اعمال پليمر به فاصله‌هاي 14، 21، 28، 35 و 42 روز آبياري شد. در دو سال اول، درصد رطوبت محيط ريشه اندازه‌گيري و در سال سوم نيز زنده‌ماني نهال‌ها شمارش و داده‌برداري شد. بررسي نتايج نشان داد اختلاف معني‌داري بين درصد رطوبت حجمي خاك تيمار شاهد با ساير تيمارهاي دور آبياري در سطح پنج درصد وجود دارد. بررسي تاثير آبياري بر روي درصد رطوبت حجمي خاك تيمارهاي پليمردار نشان داد، دور آبياري 21 روز در فاكتور رطوبت حجمي خاك بيشترين اختلاف معني‌دار را با شاهد دارد، درحالي‌كه اختلاف معني‌دار بين تيمارهاي آبياري 28 تا 42 روز با كاربرد پليمر وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال، با به‌كارگيري پليمر، اختلاف معني‌داري بين فواصل آبياري 28 با 35 و همچنين 35 با 42 روز در فاكتور رطوبت حجمي خاك به وجود نيامد. در همين ارتباط، بررسي نهال‌هاي مستقر شده (زنده‌ماني) بعد از سه سال از زمان كشت نشان داد كه با اعمال پليمر در زمان كشت نهال‌ها، امكان استقرار مطلوب نهال‌ها وجود دارد. به‌عبارت‌ديگر، مي‌توان نتيجه گرفت پليمرهاي مورد استفاده به‌خوبي تنش رطوبتي ناشي از افزايش طول دور آبياري را جبران كردند و باعث زنده‌ماني و استقرار بهتر نهال‌ها شدند. بنابراين، مي‌توان مطرح نمود استفاده از پليمرهاي Aquasorb و TC در بالا بردن بهره‌وري آب در پروژه‌هاي بيابان‌زدايي در شرايط اين پژوهش موفقيت‎آميز بوده است، به‌طوري‌كه هزينه‌هاي آبياري را بين 50 تا 75 درصد كاهش داده است.

Water deficiency in arid regions especially in Iran, generally reduces the cultivation and considered as a major limitation in green cover re-establishment process in deserted areas. This study aims to overcome on drought and to achieve a strategic way of increasing the water use efficiency and reduction of costs. This study is carried out in a wind-eroded part of Aran and Bidgol county of Isfahan province, Iran and two species of Haloxylon and Nitraria sp were cultivated in treated and check soils in mentioned area. The treatments were adding five of two kinds of polymer water absorbent to the soil of root environment. The check samples were irrigated every 14 days once and the treated ones every 14, 28, 35 and 42 days once. During two years of study, the moisture of root environment was measured in all samples. In third year the amount of live seedlings were also accounted. The statistical analysis showed that there is a significant difference between the treated and check samples in all irrigation periods in significance level of 5%. In other words, increasing of irrigation period in treated samples compared with check treatment hold more moisture in root environment. Mean comparison between treatments showed no differences in volumetric moisture of 21 compared with 28 and 28 compared with 42 irrigation periods. And also there was no difference between two absorbent in all treatments. The increasing rate of live seedlings, after 3 years, between treated and check samples represents that the polymers give a good establishing circumstance to young seedlings. In other words it is resulted that these water absorbents are capable of reducing the moisture stress in root area of irrigation periods and increase the rate of established seedlings. We assume that Aquasorb polymers and TC are successfully increasing the water holding capacity of soils in green cover re-establishing activities of deserted areas. With increasing the water holding capacity they also reduce also the costs by 50-70 percent.