بررسي كارايي مدل FSM براي برآورد رسوب‌دهي كل در استان سمنان

FSM model efficiency for sediment yield estimation in Semnan province

يكي از معضلات مهم كشور ايران كه باعث كاهش كيفي و كمي خاك مي‌شود، فرسايش خاك و توليد رسوب مي‌باشد. براي كاهش اثرات سو اين پديده لازم است كه اقدامات حفاظت خاك و آبخيزداري صورت گيرد. بنابراين ضرورت اطلاع از ميزان فرسايش خاك و توليد رسوب در مناطق مختلف وجود دارد و بايد مناطق بحراني را شناسايي نمود. با توجه به نبود ايستگاه‌هاي رسوب‌سنجي در اكثر خروجي‌هاي حوزه‌هاي آبخيز كشور و عدم كفايت داده‌ها، مدل‌هاي تجربي، از ابزارهاي مناسب براي توليد اين لايه‌ اطلاعاتي مهم مي‌باشند. يكي از اين مدل‌ها كه اخيرا در خارج از ايران طراحي و ابداع شده، مدل تجربي FSM است. هدف اصلي از اجراي اين پژوهش، بررسي ميزان همخواني نتايج حاصل از رسوب برآوردي مدل FSM و ميزان واقعي مي‌باشد.لذا به‌منظور ارزيابي اين مدل، نه سد كوتاه با عمر 10 سال بدون سرريز در استان سمنان انتخاب شد. سپس براي محاسبه‌ رسوب‌دهي حوضه‌ها، لايه‌هاي اطلاعاتي لازم براي مدل تجربي FSM (توپوگرافي، زمين‌شناسي، خندق، شكل حوضه و پوشش گياهي) بررسي و امتيازهاي مربوطه داده شد و مدل واسنجي شده براي حوضه‌هاي منتخب استان ارايه شد. مقادير برآوردي از مدل با مقادير واقعي اندازه‌گيري شده در بندها ارزيابي شد. نتايج حاصله بيانگر آن است كه كاربرد معادله‌ اصلي مدل كارايي ندارد. همچنين، نتيجه‌گيري نشان مي‌دهد كه نتايج برآورد شده به‌وسيله‌ مدل FSM واسنجي شده با مقادير حاصل از رسوب‌سنجي بندها 84 درصد مطابقت دارد.

Erosion and sedimentation are main challenges in Iran, which cause the reduction of soil quality and quantity. Soil conservation and watershed management activities should be implemented to reduce the impact of these phenomena. Therefore, the knowledge of critical area is necessary through the learning the amount of sedimentation and erosion. Because of lack of sediment measurement stations in more watershed outlets in Iran and insufficient data, empirical models are proper tools for data layers generation. Factorial Scoring Model (FSM) is one of the experimental models which has been recently developed out of the country. The main objective of this research is to compare sediment yield estimated by FSM model and observed values. So, in order to evaluate the model, nine small dams of 10 years old with no overflows were selected from in Semnan province. For modeling sediment yield, topography, lithology, gully, catchment shape and vegetation cover of related catchments were studied and required data layers were prepared and scoring indexes were given and finally, the calibrated model was presented. Estimated model values were then compared with measured values. Results showed that main model equation does not have sufficient efficiency. Also, results demonstrated that calibrated FSM model has conformity with observed sediment values at 84 percent.