كمينه‌‌گرايي در خرده‌‌حكايت‌‌هاي تذكرهالاوليا: استراتژي زيبايي‌شناختي

Minimalism in Attar’s Tadhkirat-ul-Awliyā: An Esthetic Strategy

اوضاع اجتماعي و نياز‌‌هاي فرهنگي موجود در اوايل دهه هفتاد ميلادي، زمينه‌‌ساز شكل‌‌گيري جنبشي به نام «كمينه‌‌گرايي» شد كه اندك‌اندك در حوزه‌‌هاي گوناگون هنر و ادبيّات تجّلي يافت. «داستانك» يا «داستان كوتاهِ كوتاه» از نمونه‌هاي برجسته اين رويكرد در ادبيّات داستاني است. هر چند پيشينه شكل‌‌گيري اين نوع ادبي را عموماً به غرب نسبت داده‌‌اند، بسياري از نويسندگان آثار ادبي مشرق‌زمين و به‌ويژه ادبيّات فارسي، از روزگاران پيشين از اين نگرش در آثار خويش بهره برده‌‌اند. از اين رو نمونه‌‌هاي فراواني از آثار كمينه‌‌گرا در متون كهن ادبيّات فارسي وجود دارد. براي نمونه، تذكرهالاوليا حاوي حكايات و خرده‌‌حكايات متعدّدي است كه براي بيان مفاهيم مورد نظر نويسنده به عامّه مردم، با زباني موجز و ساده و گويا، به رشته تحرير در‌‌آمده ‌‌‌‌است، به گونه‌‌اي كه مي‌‌توان حضور مولّفه‌هاي كمينه‌‌گرايانه در متن را از ويژگي‌‌هاي برجسته اين كتاب تعليمي دانست. نويسندگان مقاله، از يك ‌‌سو درصدد كاربست شاخصه‌‌هاي متون كمينه‌‌گرا به پاره‌‌اي از حكايات كتاب تذكرهالاوليا و سنجش آنها از منظر ويژگي‌‌هاي ساختمند نوع ادبي داستانك هستند، و از سوي ديگر، به چرايي بهره‌‌مندي عطّار از اين رويكرد مدرن ادبي پاسخ‌ گفته‌اند.