انباشت سرمايه و اقتصاد فضا در ايران

Capital Accumulation and space economy in Iran

انباشت سرمايه موتور محركه توسعه است كه كنش آن طي سه فرآيند عملي مي گردد. انباشت سرمايه در بستر تاريخي و جغرافيايي مختلف، فرم‌هاي خاص مكاني - فضايي از اقتصاد را به وجود مي آورد كه اقتصاد فضا اطلاق مي شود. تجارب تاريخي انباشت سرمايه در ايران حاكي است كه چرخه ي اول انباشت سرمايه و تصاحب مازاد اقتصادي صورت پذيرفته است اما چرخه سرمايه مراحل دوم و سوم را طي ننمود و به سرمايه داري مولد تبديل نشده است. در اين مقاله تلاش شده است تا ضمن بررسي تغيير و تحولات روند انباشت سرمايه، به تحليل فضايي آن در كشور پرداخته شود. گردآوري داده هاي مورد نياز با انجام مطالعات اسنادي و بهره گيري از پايگاه داده ي سازمان-هايي چون مركز آمار ايران صورت پذيرفته است؛ به منظور تحليل داده ها از همبستگي پيرسون در آمار كلاسيك و آماره ي موران محلي و بيضوي انحراف استاندارد، به منظور سنجش و پويش خودهمبستگي فضايي شاخص هاي تحقيق در محيط نرم افزارهاي SPSS و GIS استفاده شده است. نتايج نشان داد كه انباشت سرمايه در اولين مرحله خود، درجازده و به سرمايه داري مولد منتهي نشده است. از حيث ظرفيت توليد ثروت و انباشت سرمايه، شكاف قابل توجهي بين مناطق مختلف مي توان ديد. سازمان فضايي موجود، فقدان نظام اقتصادي شبكه اي و برتري اقتصاد خدماتي و بورژوازي مستغلات، امكان توسعه متوازن كشور را محدود كرده است. اين ويژگي با موقعيت كشور در اقتصاد جهاني در رابطه است؛ چنانكه قطب هاي مسلط اقتصاد جهاني با توان بالاي حفظ امنيت و سودآوري سرمايه، همچون آهن‌ربايي عمل مي‌كنند كه هرگونه امكاني را براي حفظ ثروت و سرمايه در داخل ساير كشورها باقي نمي گذارد. در همين راستا، سرمايه‌داري اطلاعاتي و دانش‌محور، چنان انحصاري عمل مي كند كه اكثر كشورهاي جهان، توان رقابت با برخي كشورها و شركت‌هاي چند مليتي را ندارد.

Introduction The accumulation of capital is being considered as a major driving force as far as the development is concerned. The mechanism of this accumulation implemented during three processes. Capital accumulation within different historical and geographical setting results in special locational forms known as space economy. Historical experiences with respect to capital accumulation in Iran indicate that the first phase of this accumulation has been occurred in Iran. However, this cycle did not follow second and third phases. In other word, productive investment did not happen in the country .This paper aims to investigate the trend of capital accumulation as well as its relevant spatial analysis. Methodology This study predominantly deals with documentation gathered via statistical center. It further demands application of Pearson regression correlation for analysis purpose. More specifically, it demands Moran statistic, standard deviation in order to measure spatial auto correlation GIS and SPSS software were used as well. Conclusion This study suggests that the first phase of capital accumulation did not occur in the country. The nature of capital accumulation did not lead to productive investment. There exists a prominent gap from wealth generation potential and accumulation of capital standpoint. The existed spatial organization, lack of economic network system, and the existence of service economy and high real state dependency all restricted the achievement of this possibility. This in turn is associated with the situation of the country within global economy. Prominent global economy dominance with high potential regarding security and guaranteed investment turn over, act as magnet. It is argued that informative investment and knowledge based understanding exclusively act within global context in which many countries are unable to compete with multi-national corporations.