تحليل محتواي كتب علوم اجتماعي دوره متوسطه در ارتباط با مفاهيم حقوق بشر

Contently analyzing the social science textbooks: regarding the human rights concepts

پژوهش حاضر با هدف بررسی ميزان توجه به حقوق بشر در برنامه درسی رسمی دوره متوسطه (كتاب‌های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه) صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش مشتمل بود بر كليه كتاب‌های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه (سه كتاب) در سال 1390-1391 كه با توجه به ماهيت پژوهش و به دليل محدود بودن جامعه آماری از نمونه‌گيری صرف نظر شده و كل جامعه آماری به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. در اين پژوهش از روش تحليل محتوای آنتروپی شانون استفاده شد و واحد تحليل نيز متن، تصوير، پرسش و فعاليت است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، سياهه‌های تحليل محتوای كتب درسی بود كه پس از مطالعه مبانی نظری تهيه و تدوين شد و روايی آن توسط متخصصان علوم تربيتی و حقوق بشر تعيين گرديد. يافته‌های پژوهش نشانگر آن بود كه در كتاب‌های درسی علوم اجتماعی دوره سه ساله متوسطه توجه يكسانی به مفاهيم مربوط به حقوق بشر نشده بود به طوری كه از مجموع 361 واحد ضبط شده در زمينه مفاهيم حقوق بشر 179 واحد (50%) مربوط به سال اول متوسطه، 90 واحد (24%) مربوط به سال دوم متوسطه و 92 واحد (26%) مربوط به سال سوم متوسطه بوده است، همچنين سير توالی و نحوه عرضه اين مفاهيم در كتب علوم اجتماعی نيز از نظم ويژه‌ای پيروی نمی‌كند

This present research was conducted with the aim of studying about the degree of attention paid to human rights concepts in formal curriculum.. The statistical population of this research was consisted of all social science textbooks of the high school (three books) in the academic year 2011-2012. With regard to the nature of the subject of this research and the limitation of the statistical population, no sampling was applied and the total population was used as sample size, too. In this research Shannon entropy content analyses method was used. The units of analyses were text, questions, exercises, and pictures. Data were collected via lists of content analysis of textbooks which were formulated after studying theoretical foundation. The validity was approved by educational science and human rights experts. The findings showed that human rights concepts were not focused identically in all the social science textbooks in different grades of high school. That is to say that from the total of 361 human right concepts, about 179 topics (50%) were focused in the first grade; whereas, 90 topics (24%) and 92 topics (26%) were mentioned in the second and the third grade, respectively. In addition, there was no specific order in terms of sequence and presentation of such concepts, as well.