بررسي رواياتِ نفي صفات از ذات الهي و دلالت‌هاي آن

An Examination of Hadiths Concerning the Negation of Attributes from God and their Significance

برخي از مهم‌ترين مسايل كلامي و فلسفي در حوزه اسما و صفات به ماهيّت وجودي و تكويني صفات و رابطه آن با ذات الهي باز مي‌گردد. اين مسايل كه گاه ذيل عنوان كلي «توحيد صفاتي» دسته‌بندي مي‌شوند، در هستي‌شناسي ديني اهميّت بسيار دارند و به‌ويژه در برهه‌اي از تاريخ، مجادلات فراواني را درباره شرك و توحيد در ميان انديشمندان مسلمان برانگيخته‌اند. اين‌گونه مباحث را در اصطلاح، مباحث وجودشناختي صفات مي‌نامند. اين نوشتار قصد آن دارد نشان دهد كه بررسي روايت‌هاي فراوان در اين زمينه روشنگر نفي صفات از خداوند بوده، گوياي مخلوق‌بودن اسما و صفات الهي است. به ديگر سخن، «صفت» درباره خداوند به‌معناي «نشانه» به‌كار رفته است و موصوف‌بودن خداوند تنها به اين معناست كه حق‌تعالي اين مخلوقات را صفت و نشانه خويش قرار داده، نه چيزي بيش از آن. بنابراين، اسما و صفات [همگي] مخلوق‌اند و مقصود از آنها همان «الله»‌تعالي است كه اختلاف سزاوار او نيست.

An Examination of Hadiths Concerning the Negation of Attributes from God and their Significance Some of the most important issues in Islamic philosophy and kalam regarding divine attributes go back to the existence and the nature of these attributes and their relations with God. These issues, sometimes classified under ʹattribute-monotheismʹ are very important in religious ontology, and has, at some point in the history, led to controversies about monotheism and polytheism among Muslim thinkers. Such issues are called ontological problems of divine attributes. In this paper we seek to show that hadiths concerning the negation of attributes from God signify that divine attributes are conceived as created entities. In other words, ʹattributesʹ have been used in these hadiths to mean ʹsignsʹ, and Godʹs being attributed means that God has made such creatures as his attributes, that is, signs, and no more. Therefore, all attributes are created entities, and they are things with which God or Allah is signified. Keywords: Ontology of Attributes, Perfect Monotheism, Perfect Purification, Negation of Attributes, Identity of Attributes with Godʹs Essence.