مباني و مفاهيم آينده‌پژوهي

Fundamental Concepts of Futures Studies

آينده پژوهي دانشي است فراتمدني و فرارشته اي كه كشف آينده هاي محتمل و تلاش براي ساخت آينده هاي مطلوب را سر لوحه اهداف خود دارد. نگاه آينده پژوهي به آينده بسيط نيست و باور به متكثر بودن آينده يا همان آينده هاي بديل (آينده‌هاي گوناگوني كه ممكن است براي افراد، گروه‌ها و رويدادها وجود داشته باشد) دارد. انسان در اين رويكرد مختار و كنش‏گرا است تا مجبور و واكنش گرا، بنابراين انسان قادر به ساختن آينده هاي مبتني بر اميال و آرزوهاي خود است. امروزه از اين رشته دانشگاهي تحت عنوان علم و هنر ساخت آينده ياد مي شود و كشورهاي جهان سعي دارند ابتدا به كسب اين دانش تحت عنوان ابزاري راهبردي دست يابند و سپس به بازآفريني آن متناسب با ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي خود بپردازند. دولت ها مي كوشند تا با استعانت از آينده‏پژوهي به تسخير پيش دستانه آينده فايق آيند و در تعامل با آينده و تلاش براي ساخت آن فقط عنصر نظاره گر وقوع رخدادهاي آينده نباشند. در واقع آنها با اين رويكرد نه تنها در مواجهه با آينده و درياي ژرف تغييرات همراه آن، غافلگير نمي شوند بلكه با آگاهي و شناخت كامل به استقبال آينده خواهند رفت و در تقابل با آن به عنصري فعال و تصميم ساز مبدل مي شوند. نگارنده در اين مقاله سعي دارد با استعانت از منابع متنوع، با بياني ساده به مقوله مباني و مفاهيم آينده پژوهي و آموزه هاي آن بپردازد. از طرفي تسري نگاه ترويجي در حوزه آينده پژوهي ضروري است.

Futures Studies is a trans-cultural and trans-discipline knowledge which is seeking possible futures and creating the desired futures. It is an interesting field for all because of introducing techniques to realise human pereferable visions. Futures Studies is now a field of science and art of creating the futures. Most countries are learning the foundations and then customize it on the basis of their values and social cultures. They attempt to preempt future events in order to play an interactive or proactive role in controlling the futures. In fact, they will not surprise of occurring social changes and large events in the futures by futures studies. In this paper, we attempt to introduce the fundamental concepts of futures studies as a promotive subject and encourage scientist to apply forward thinking in planning and solving the social problems