تحليل آماري اثرات متقابل خشك‌سالي بر تشديد ريزگردها و ‏عملكرد گندم در سطح اراضي ديم استان لرستان

The statistical analysis of the drought mutual effects on micro dust ‎intensification and wheat production performance in Lorestan dry ‎farming lands

گرد و غبار از جمله پيامدهاي ناشي از خشك‌سالي‌هاست كه در طي سال‌هاي اخير به‌عنوان يكي از عوامل مهم و موثر بر رشد و ميزان توليد گندم در كنار ديگر نوسانات اقليمي (دما و بارش) نمايان گشته است. به‌منظور بررسي نقش اقليم و تاثيرات احتمالي ناشي از آن در ميزان فراواني گردوغبار و عملكرد گندم، شدت خشك‌سالي‌ها در سطح نه ايستگاه سينوپتيك استان لرستان و در طي يك دوره 10ساله 2009-2000 مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. شدت خشك‌سالي‌ها براساس شاخص SPI و در مقياس زماني شش‌ماهه مختوم به ماه خرداد محاسبه و ارتباط آن با توزيع فراواني روزهاي گردوغباري (ديد افقي كمتر از 2000متر) و ميزان اثري كه مي‌تواند بر عملكرد گندم ديم داشته باشد، معين شد. ميزان همبستگي‌هاي متقابل با استفاده از آزمون همبستگي پيرسون و روش رگرسيون چندگانه در محيط نرم‌افزاري SPSS و خوشه‌بندي به‌روش Ward در محيط نرم‌افزاري S-PLUS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در سال‌هايي كه ترسالي حتي به‌صورت نرمال بروز نموده است، روزهاي گردوغباري نيز در استان اتفاق افتاده و ميزان عملكرد گندم به‌طور متوسط به كمتر از 1000 كيلوگرم در هكتار رسيده است (سال‌هاي 2004، 2005 و 2007). اين در حالي است كه هرگاه اين ميزان ترسالي از حد نرمال عبور نموده و در حدود ترسالي خفيف قرار گرفته است، روزهاي غباري به صفر رسيده و ميزان عملكرد گندم به‌طور متوسط به بيش از 1500 كيلوگرم در هر هكتار رسيده است (سال 2006). فراواني روزهاي گردوغباري و ميزان عملكرد گندم در اكثر ايستگاه‌ها، به‌صورت مثبت ومستقيم مرتبط هستند و در خرم‌آباد، كوهدشت و بروجرد به‌ترتيب به ميزان 0.784، 0.626 و 0.933 به‌صورت مستقيم ظاهر شده و به‌طور تقريباً كامل و معكوس در ايستگاه ازنا به ميزان 0.926- قابل مشاهده است.

Dust is one of the drought consequences which during recent years has been emerged as ‎one of the important factors affecting wheat growth and its production yield beside other ‎climatic fluxions. In this research, the drought intensity has been studied at nine synoptic ‎stations of Lorestan province, during a ten years period of 2000-2009 and its dominant ‎effects on dust frequency rate and its effects during seasons on the wheat cultivation ‎performance rate, as one of the most important agricultural products sensitive to climatic ‎variations,. The drought intensity analysis has been conducted by SPI index, for a six ‎months’ time scales led to January and its relation with dusty day’s frequency distribution ‎has been examined in horizontal sight less than 2000 m at the province stations. Also, the ‎mutual correlation rates have been analysed using Pearson correlation test and multiple ‎regression method with SPSS software and clustering was studied using Ward method in ‎S-plus software. Results demonstrated that even during normal wet-spell, dust days ‎happen and wheat performance in drylands falls below1000 kg ha-1 (2004,‎‏ ‏‎2005 and ‎‎2007). Whereas, the dust days reached to zero and the wheat performance exceeded kg ‎ha-1 (2006), when the wet-spell exceeds its normal rate and reaches to reduced domain. ‎The frequency of dust days and wheat performance are directly correlated in most stations ‎like Khoramabad, Koohdasht and Broojerd with a rate of 0.784, 0.626 and 0.933, ‎respectively and completely adverse in Azna with a rate of -0.926‎‏.‏