ملاصدرا و معناشناسي

Mullasadra and semantics

صدرا در جايي اشاره مي‌كند كه آنچه عارفان بدان «اسم» مي‌گويند، نزد فيلسوفان «مشتق» ناميده مي‌شود؛ اما در مواضع ديگر، خود او از واژه اسم بهره مي‌برد و حتي تقسيم‌بندي ظريفي ميان اسم، صفت و ذات معرفي مي‌كند. در باب معناي اسم، او در موضعي به‌صراحت اعلام مي‌كند كه اسم‌ها به ازاي معاني كلي عقلي هستند و نه به ازاي هويات عيني؛ و حتي براي نام‌ها در عالم اسما ، به موازات اشيا ، قايل به جنس و فصل مي‌گردد. اما در موضع ديگري بيان مي‌كند كه اين طور نيست كه تنها ماهيت‌هاي كلي داراي نام باشند، بلكه اشخاص و معقولات ثاني هم مي‌توانند موضوع‌له نام باشند. گويي برداشت صدرا از معنا گاهي بسيار مضيق و گاهي موسع بوده است. اين وسعت نظر هنگامي كه او درباره نام‌هاي بي‌مسما و مسماهاي بدون نام سخن مي‌گويد، بيش‌تر به چشم مي‌آيد؛ و هنگام بحث از امكان و چگونگي ناميدن خداوند، به اوج مي‌رسد. در اسفار، نام خداوند را نامي براي همه اشيا و مسماي نام خداوند را مسمايي براي همه نام‌ها مي‌شمرد. چنين قبض و بسطي در اشاره‌هاي صدرا به معنا، تلاش نويسندگاني چون سجاد رضوي را در تطبيق نظر صدرا بر [گوشه‌هايي از] نظريات معناشناسي معاصر، نامطلوب مي‌سازد. در واقع با توجه به بنيادهاي به‌كلي ديگرگون فلسفه اصالت وجود، ظهور هرگونه شباهت ظاهري ميان معناشناسي معاصر و معناشناسي صدرايي را بايد به ديده ترديد نگريست.

A derivative (mushtaq) in Sadra’s philosophical jargon, he claims, is what mystics call as “name” (Ism). Elsewhere proposing a subtle distinction between names, descriptions and essences he mentions the word “name” on a par with derivatives. In Mafatih-alghayb he puts this view forward that opposite to real things, mental universal intelligibles are capable of being referred by names. Moreover he claims that there is a hierarchy (species, genus…) of names in divine world on a par with things in real world. Later he rejects the very point of view that only universal essences (quiddities) are capable of being named and surprisingly add particulars as well as secondary intelligibles to the inventory of those who are referred by naes. He seems to enjoy an incredible double status in talking about meanings; a narrow point of view and a wide one; the latter being more evident when addressing reference-less names and name-less references. To be sure, the most novel aspect of Sadra’s theory is on naming the God (Allah). In Al-Asfar, he argues that the name of the God is a name for everything, and the reference of his name, is what referred to by every name. Having this singular property be satisfied, it is hard, if possible, to match ordinary theories of meaning to that of Sadra. That’s why I think those philosophers, Sajjad Rizvi for example, who use modern jargon in their interpretations of Sadrian theory of meaning, do mistakes.