بررسي اثر تاريخ كاشت و رقم كلزا بر جمعيت و خسارت شته خردل Lipaphis erysimi در مزارع كلزاي استان خوزستان

Effect of planting date and rape seed cultivar on the population and damage of mustard aphid Lipaphis erysimi in Khuzestan province

در اين تحقيق آزمايشي به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تيمار (تاريخ كاشت‌هاي 20، 30 آبان و 10 آذرماه) و 4 تيمار فرعي (ارقام هايولاي 401، 308، PF و Option) با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بهبهان طي دو سال زراعي (1383- 1384 و 1384- 1385) انجام شد. آزمايش در دو قطعه سم‌پاشي شده (با شته‌كش پي‌متروزين به ميزان 1 ليتر در هكتار) و سم‌پاشي نشده انجام شد و ساير عمليات زراعي كاشت و داشت براي همه ارقام در دو قطعه يكسان بود. طول ساقه آلوده، درصد آلودگي، شاخص آلودگي، تعداد كپسول در ساقه اصلي، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه، عملكرد دانه در هر دو قطعه اندازه‌گيري و ميانگين‌ها با آزمون دانكن مقايسه شدند. نتايج مقايسه ميانگين عوامل مورد بررسي تحت اثر متقابل سال، تاريخ كاشت و رقم، نشان داد كه حداقل شاخص آلودگي (97/0 و 1) مربوط به رقم هايولاي 401، در تاريخ كاشت 20 آبان در هر دو سال آزمايش بود. حداكثر شاخص آلودگي (08/7 و 39/6) به ترتيب مربوط به رقم PF و اوپشن در سال 84 و 26/6 و 14/4 مربوط به همان ارقام در سال 85 در تاريخ كاشت 10 آذر بود. حداكثر عملكرد دانه متعلق به رقم هايولاي 401 (3726 كيلوگرم در هكتار) در تاريخ كاشت 20آبان در سال 85 و حداقل عملكرد دانه مربوط به ارقام PF (1738 كيلوگرم در هكتار) و اوپشن (1855كيلوگرم در هكتار) در تاريخ كاشت 10 آذر در سال 84 بود. حداقل كاهش عملكرد دانه در شرايط سم‌پاشي نشده در تاريخ كاشت 20 آبان (حدود 12-20 درصد) و حداكثر كاهش عملكرد در تاريخ كاشت 10 آذر (حدود 23- 33 درصد) در همه ارقام ارزيابي شد. بنابراين با رعايت تاريخ كاشت مناسب (20 و 30 آبان) و با استفاده از ارقام زودرس هايولاي 401 و 308 مي‌توان از اوج جمعيت و خسارت شته‌ها به حساس‌ترين مرحله رشدي كلزا ( مرحله گل‌دهي) فرار و از كاهش عملكرد جلوگيري نمود.

An experiment was carried out in split plot design with 3 main plot (Planting dates of 11, 21 Nov. and 1 Dec.) and 4 sub plot (cultivars Hyola 401, Hyola 308, PF and Option) and 4 replications in Behbahan Agricultural Research Station during 2005-2007. The experiments were carried out in sprayed and non-sprayed parts. The infected stem length, contamination percentage and index, capsule number, seed number in capsule, 1000 seed weight and seed yield were measured in sprayed and non-sprayed parts and the means were compared with Duncan test. The results showed that the lowest contamination index (0.97 and 1) were observed in Hayol 401 in the first planting date in two years and highest of contamination index (6.26 ,7.08 , 6.39 and 4.14) were observed in the PF and Option cultivars in the third planting date in 2005 and 2006, respectively. The highest seed yield was observed in Hayol 401 (3726 Kg/hect.) in the first planting date in 2006 and the lowest seed yield was observed in PF and Option cultivars (1738 and 1855 Kg/hect., respectively) in the third planting date. The seed yield reduces evaluated about %12-20 in the first planting date and about %23-33 in the third planting date in all cultivars and non-sprayed parts. Therefore, using suitable planting date of 11 and 21 Nov. and Hyola 401, 308 cultivars, can prevent population pick and damage of aphids in the most sensitive growth stage of canola (flowering stage) and finally yield loss.