عوامل موثر بر رسوب‌دهي معلق حوزه‌هاي آبخيز جنوب غربي ايران

Effective factors on suspended sediment load in southwestern basins of Iran

طي دهه‌هاي گذشته، بررسي عوامل موثر بر رسوب‌دهي حوزه آبخيز رودخانه‌ها، در مطالعات آبخيزداري مورد توجه قرار گرفته است. داده‌هاي بار رسوبي رودخانه‌ها، علي‌رغم كم‌بود تعداد و طول دوره آماري، مي‌تواند در تحليل رسوب‌دهي استفاده شود. در اين تحقيق، 20 زيرحوضه واقع در منطقه جنوب غرب كشور، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي(GIS) و پردازش تصاوير ماهواره‌اي، 48 متغير فيزيوگرافي، اقليمي، زمين‌شناسي و شاخص پوشش گياهي (NDVI) استخراج شد. بررسي عواملي چون انحناي دامنه و شاخص پوشش گياهي تصاوير ماهواره‌اي براي اولين بار در تعيين عوامل موثر بر رسوب‌دهي حوزه‌هاي آبخيز مورد توجه قرار گرفته است. با انجام تجزيه و تحليل عاملي، چهار عامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه، درصد مساحت اراضي شمال‌غربي و درصد مساحت مجموع اراضي جنگلي، كشاورزي با مراتع خوب (NDVI بيش تر از 0.4) به‌ عنوان عوامل موثر شناسايي شد. در تعيين مناطق هم‌گن، از روش تجزيه خوشه‌اي به هم­راه تجزيه و تحليل متمايزكننده استفاده شد كه منجر به شناسايي دو گروه هم‌گن شد. نتايج نشان داد كه عوامل مساحت حوضه، درصد مساحت تحدب حوضه و درصد اراضي شمال غربي، به‌ترتيب مهم‌ترين عوامل متمايزكننده گروه‌ها و موثرترين عوامل بر رسوب‌دهي در منطقه موردنظر هستند.

Study of effective factors on sediment load of river basins has attracted more attention in watershed management. In spite of the short record length, sediment load measured in stations can be used in such studies. In this study, 20 sub-basins with measured sediment data was identified and some 48 physiographic, climatic, geologic, and vegetation index factors were extracted for the sub-basins using GIS. Surface curvature and satellite image-based vegetation indices were considered for the first time. Based on factor analysis, four factors namely total area, percent of convex area, percent area with northwest aspect and percent area with NDVI > 0.4 were the main factors. Cluster analysis was applied to delineate homogeneous regions, which led to two regions. The results indicated that the factors mentioned above are the most influential factors on sediment load.