روش‌شناسي شهيد صدر در اقتصاد اسلامي؛ از نگاهي ديگر

Martyr Sadr’s Methodology for Islamic Economics; A Different View Point

علي‌رغم اهميت روش‌شناسي شهيد صدر در پيشبرد اقتصاد اسلامي، مطالعات چنداني در زمينه تبيين ماهيت و جوهره آن صورت نگرفته است. اين مقاله، با روش تحليلي به تبيين منطق استدلال در اين روش مي‌پردازد. بنا به فرضيه مقاله، شهيد صدر به دنبال استفاده از منطق متفاوتي براي استدلال بود. اين منطق، با منطق سنتي فقهاي سلف متفاوت است. اين منطق مبناي معرفي روش كشف و تفكيك ميان مكتب و علم اقتصاد قرار گرفته است. يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه رويكرد ايشان شباهت بسياري به روش‌شناسي كانت در به كارگيري قياس‌هاي استعلايي براي تحقق شرايط امكان تجربه و وحدت سيستمي علم دارد. در اين زمينه، شهيد صدر مكتب اقتصاد اسلامي را به‌عنوان وحدت سيستمي، مجموعه‌اي از گزاره‌ها و به‌عنوان شرط امكان علم اقتصاد اسلامي بازسازي مي‌كند. در اين بازسازي، ايشان مجموعه احكام فقهي را به‌عنوان داده به كار مي‌گيرد تا با مفروض گرفتن صدق اين داده‌ها در يك روش بازگشتي به نام «قياس استعلايي»، به اصول و قواعد مكتبي برسد؛ اصول و قواعدي كه اقتصاد اسلامي در چارچوب آن امكان‌پذير مي‌شود.

Despite the importance of martyr Sadr’s methodology for developing Islamic economics, there has been a paucity of research on the nature and essence of it. Using an analytical method, this paper explains the logic of reasoning in his methodology. According to the hypothesis of the paper, martyr Sadr sought to use a different logic for reasoning. This logic is different from the logic of traditional juristsʹ predecessors. This logic has been the basis for introducing the method of discovery and separation between Islamic Doctorine and Islamic economics. The research results show that Sadr’s approach is very similar to Kantʹs methodology in using transcendental syllogisms for meeting the conditions for the possibility of experience and the systemic unification of science. In this regard, martyr Sadr reconstructs the school of Islamic economics as a unified system, a set of propositions and as a condition for the possibility of Islamic economics. In this reconstruction, he applies a combination of jurisprudential decrees as data so that through hypothesizing the veracity of these data in a recursive method called "transcendental syllogism", he can reach ideological principles and tenets in whose framework Islamic economics is possible.