ارزيابي ژرم‌پلاسم هاي داخلي و خارجي گلرنگ زراعي در شرايط نرمال و تنش خشكي

Evaluation of Iranian and Foreign Safflower Germplasms under Normal and Drought Stress Conditions

به منظور بررسي تاثير تنش خشكي بر عملكرد و اجزاي عملكرد و صفات مورفولوژيك 100 ژنوتيپ داخلي و خارجي گلرنگ، آزمايشي در سال 1391 در دو محيط (عدم تنش و تنش خشكي) به صورت طرح مربع لاتيس انجام گرفت. نتايج نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني‌دار در اكثر صفات مورد مطالعه از جمله عملكرد دانه در بوته (2/21 درصد)، تعداد قوزه در بوته (7/18 درصد)، درصد روغن (8/1 درصد) و شاخص برداشت (7/4 درصد) گرديد. همچنين نتايج نشان داد كه تحت شرايط تنش خشكي عامل اصلي كاهش عملكرد دانه، كاهش تعداد قوزه در بوته است. بيشترين ميزان تنوع ژنتيكي در هر دو شرايط رطوبتي بر مبناي شاخص ضريب تنوع به عملكرد دانه و اجزاي آن اختصاص داشت. كمترين وراثت‌پذيري را صفت شاخص بيولوژيك (35%) و بيشترين آن را صفت ارتفاع بوته (89%) نشان داد. در بين اجزاي عملكرد دانه بيشترين وراثت‌پذيري به تعداد دانه در قوزه (87%) و وزن هزار دانه (85%) تعلق داشت. گروه‌بندي بر اساس تجزيه خوشه‌اي در محل فاصله اقليدسي 10 توانست ژنوتيپ‌ها را در هر دو شرايط در سه گروه مجزا قرار دهد. اين گروه‌بندي نه تنها ژنوتيپ‌هاي داخلي و خارجي را جدا نمود بلكه تا حد زيادي با منشا جغرافيايي ارقام نيز تطابق داشت. در بين نمونه‌هاي خارجي، ژنوتيپ‌هاي يافت گرديدند كه مي‌تواند براي اصلاح ويژگي‌هاي نامطلوب ارقام داخلي از جمله ديررسي و پابلندي مورد استفاده قرار گيرند.

This study was conducted to evaluate 100 safflower genotypes (Carthamus tinctorius L.) under two moisture stress environments (non-stress and drought stress) during 2012 using a simple lattice design. Results showed that drought stress significantly decreased some traits such as seed yield per plant (21.2%), number of heads per plant (18.7%), oil percent (1.8%) and biological yield (15.3%). Result also indicated that number of heads per plant is the main factor decreasing seed yield under drought stress. The highest genetic diversity was observed for seed yield and its components in both moisture conditions (non-stress and drought stress). The lowest heritability was belonged to biologic index (35%) and the highest was for plant height (89%). Between yield components the highest heritability were belonged to number of seed per head (87%) and 1000-seed weight (85%). According to cluster analysis based on 10 Euclidean distances all of the genotypes were categorized into three groups. Iranian genotypes were separated from other genotypes which largely consistent with the geographic origin. Results indicate some foreign genotypes are suitable for breeding of undesirable traits of Iranian genotypes such as late-maturity and tallness.