چند شكلي ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) از لحاظ ريزمغذي هاي دانه و زير واحدهاي سنگين گلوتنين

Polymorphism of High Molecular Glutenin Subunits and Seed Micronutrients in Bread Wheat Cultivars

در اين تحقيق سي و سه رقم و لاين گندم نان ايراني از نظر تنوع ريزمغذي هاي آهن، روي، كلسيم، منيزيم، آمونيوم و كلر دانه و تنوع آللي زيرواحدهاي سنگين گلوتنين در قالب طرح لاتيس ساده با دو تكرار در سال زراعي 1389 مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژنوتيپهاي مورد مطالعه از لحاظ همه صفات بجز ميزان منيزيم و آمونيوم دانه اختلاف معنيداري وجود دارد. ضرايب همبستگي فنوتيپي بين ميزان روي با آهن، منيزيم و آمونيوم دانه و همچنين همبستگي بين ميزان آهن با كلسيم، منيزيم و كلر دانه معني دار و مثبت بود. تجزيه خوشهاي بر اساس ميزان عناصر دانه ژنوتيپها را به سه گروه تفكيك نمود كه بيش ترين فاصله ژنتيكي بين ارقام سپاهان و Line A و كم ترين فاصله ژنتيكي بين ارقام روشن و بزوستايا بود. در ارقام گندم نان مورد بررسي در مجموع 14 تركيب آللي و 13 آلل تشخيص داده شد. ميانگين كل امتياز كيفيت گندم-هاي نان بر اساس زيرواحدهاي سنگين گلوتنين در دامنه 5 تا 10 بوده و اكثر ارقام امتيازي معادل 6 داشتند. 15 درصد از ژنوتيپ ها امتياز بالاي كيفيت يعني 8 تا 10 را دارا بودند. بيش ترين فراواني در مكان ژني Glu-A1 مربوط به زيرواحد Null (81/81 درصد)، در مكان Glu-B1 مربوط به زيرواحد 8+7 (4/48 درصد) و در مكان Glu-D1 مربوط به زيرواحد 12+2 (6/66 درصد) بود. در رقم سرخ تخم در مكان ژني Glu-D1 تركيب آللي شبيه 10+2 مشاهده شد كه به صورت *10+1/2 نام گذاري شد. در بين ارقام مورد بررسي، رقم سايسون داراي بالاترين امتياز (10) و بعد از آن به ترتيب ارقام پيشگام (امتياز 9)، بهار و Line A (امتياز 8) از لحاظ كيفيت گلوتنين بودند. همچنين Line A هم داراي بيش ترين ميزان آهن،كلسيم و منيزيم دانه و هم داراي امتياز مطلوب 8 از جهت كيفيت گلوتنين بود. بنابراين بسته به اهدف به نژادي مي توان از اين ارقام به عنوان والد در تلاقي ها استفاده نمود.

In this research to investigate the variation of iron, zinc, calcium, magnesium, ammonium and chloride micronutrient and glutenin subunits allele variation, 33 wheat cultivars and lines were studied in lattice design with two replications during 2011 cropping season. The results of ANOVA showed significance differences among genotypes for all traits with except for seed magnesium and ammonium content. Simple correlation coefficients between seed zinc content with seed iron, ammonium and magnesium content and also correlations between seed iron content with the amount of seed calcium, magnesium and chloride were positive and significant. Cluster analysis based on seed micronutrients grouped the genotypes into three clusters with the highest genetic distance between Sepahan and Line A and the lowest genetic distance between Roshan and Bezostaya. In total, 14 allele combinations and 13 alleles were detected in bread wheat. The Glu-1 loci scores ranged from 5-10, with an average of 6. Fifteen percent of the genotypes had high scores from 8 to 10. The highest frequency at locus Glu-A1 was for subunit Null (81.81%), in Glu-B1 for subunit 7 +8 (48.4%) and in Glu-D1 for subunit 2+12 (66.6 %) respectively. In Sorkhtokhm variety the allelic composition at Glu-D1 locus was similar to 2+10 and was named 2/1+10*. Among the cultivars, Saysvn had the highest score (10) for glutenin quality and followed by Pishgam (score 9), Bahar and LineA (score 8). Also line A had the highest amount of iron, calcium and magnesium as well as favorite glutenin quality with scores 8. Consequently, these cultivars could be selected as the parent in crosses depending on breeding goals.