بررسي شدت كاهش در خراشنده هاي جانبي غار كميشان مازندران

Study of Reduction Intensity on the Side-Scrapers of Komishan Cave, Mazandaran

یكی از راه‌های بررسی طول مدت استفاده از دست‌افزارهای سنگیِ قاعده‌مند، بهره‌گیری از انواع تحلیل‌های روتوش لبه، مانند بررسی الگوی این روتوش‌ها، پیوستگی نسبی و درجه‌ی درون آمدگیِ آن‌ها و نیز بررسی مقدار ماده‌ی برداشته شده از لبه‌ی دست‌افزار در نتیجه‌‌ی روتوش‌دهی ‌است (همه در كنار هم و نه به تنهایی). امروزه بررسی روتوش در دست‌افزارهای سنگی می‌تواند پژوهنده را برای دركی نسبی در مورد راهبردهای معیشتی، شدت فعالیت‌ها در محوطه‌های باستانی، سازمان فناوری مردم باستان و چندین و چند موضوع دیگر یاری كند. روتوش‌‌ها به‌نوبه‌ی خود می‌توانند از جرم/حجم نخستینِ برداشته‌ی خام بكاهند كه این موضوع، مبنای ایده‌ی كاهش در دست‌افزارهای سنگی است. پژوهش حاضر بر مسأله‌ی شدت كاهش/روتوش در خراشنده‌های جانبی استوار است. ایده‌‌ی كاهش می‌گوید كه ابعاد و شكل دست‌افزارهای سنگی و نیز سنگ مادرها از زمان برداشت ماده‌ی خام سنگی تا لحظه‌ی دور ریزیِ آن [در اثر فعالیت‌های انسان باستانی] تغییر می‌كند و این تغییر همواره رو به كاهش حجم/جرم از سطح و یا لبه‌ها و حواشیِ سنگ می‌رود. بررسی شدت كاهشِ دست‌ساخته‌های سنگی در درك بهتر ابعادی از زندگی بشر پیش از تاریخی چون: درجه‌ی تحرك، نوع محوطه و كاربریِ نسبیِ آن، نحوه‌ی سازمان‌دهی فناوری در آن، راهبردهای معیشتی و.. مؤثر است. مطالعه‌ی موردی پژوهش حاضر براساس بررسی خراشنده‌های جانبی لایه‌های باستانی غار كمیشان -در میانه‌ی راه شهرستان‌های بهشهر و نكا- خواهد بود. در پژوهش پیشِ رو، نگارندگان قصد دارند كه با درك ابعاد و یافتن شدتِ نسبیِ كاهش/روتوش در خراشنده‌های جانبی، به دركی از كاربری احتمالی محوطه‌ی كمیشان در دوره‌های میان‌سنگی و احتمالاً نوسنگی برسند. روش كار براساس تحلیل‌های هندسی و محاسبات ریاضی است. تحلیل‌های هندسی به كمك سه شاخص هندسیِ كاهش (IR, II, ERP) انجام می‌گیرد. سه شاخصی كه به‌نظر می‌رسد، هركدام مكمل یكدیگرند. بررسی‌های نگارندگان نشان داد كه شدت كاهش در غار كمیشان حدود متوسط بوده است و به احتمال، این محوطه از نوع اردوگاه پایه با طول مدت اقامتِ قابل توجه در سال و نیز تحركِ به نسبت كم است.

One of the ways in which life-histories of formal stone tools could be studied is taking advantage of analyses of diverse retouched edge types, patterns of the retouch, its relative continuity and intensity, and mass/volume loss during retouching process. Study of retouch could provide new insights into the reconstruction of subsistence strategies of ancient societies, intensity of activities, technological organization and so forth. Several episodes of edge retouching processes (for making tools, rejuvenating its edges, resharpening, etc) gradually reduce the basic volume/mass of blanks and tools. Therefore, gradual and progressive decline in stone tool’s volume/mass is the fundamental element of the reduction thesis. Reduction thesis states that lithic’s size and shape will change -due to the human activities- from acquisition of raw materials to discard, and this continuous transformation is always in the form of stone tool’s weight/mass loss. In this research, the main focus is on the concept of reduction/retouch intensity on unifacially retouched tools (URTs) recovered from Komishān cave, a prehistoric site located at the southeastern shore of the Caspian Sea. This site is a karstic cave in the northern foothills of the Huto-kash Mountains, a subset of Alborz Mountains. Lithic assemblages of the cave suggest a broad spectrum of activities were performed by its prehistoric inhabitants. Almost 10 types of tools identified among the stone artifacts. The URTs recovered from 2009 excavation of the cave are subjects of this study. These URTs belong to both disturbed and in situ layers. Totally, they add up to 43 pieces in which, 1-30 belong to the disturbed layers and 31-43 associated with in situ (and lower) layers. The most obvious characteristic of Komishān cave assemblages is the abundance of backed pieces with considerable proportion (pieces with retouched edge angles higher than 70° constitute %25.6 of the assemblage. This kind of steep edge is generally called backed edges). Stone artifacts of Komishān generally made on large blanks, suggesting a local accessibility to high quality raw materials. In addition to that, absence of any kinds of uniformity or standardization among the URT assemblage might indicate easy access to the high quality raw materials. In this research, at first, the reduction/retouch intensity of the URTs was calculated, and then tried to relate this relative intensity to probable site function and use during the Mesolithic Age. The method used here is based on geometric and mathematical calculations, and in this regard, authors took advantage of the three geometric reduction indices that are IR, II and ERP. The IR, II, and ERP values probably indicate the variable nature of reduction, so it seems these three indices are complementary to each other, and using the tri-index approach in which each of these indices is getting involved, one can understand about relative reduction/retouch intensity of individual stone tools or lithic assemblages in a given prehistoric site. In sum,  the results indicate that reduction/retouch intensity of Komishān’s URTs is almost moderate, and significant volume loss along the URT’s lateral edges is probably an outcome of uncontrolled percussion retouching and not due to the continuous story of dulling and resharpening. Considering the fact that inhabitants of Komishān cave had access to the high quality raw materials, such reduction strategy might be expected. There are some evidences that suggest Komishān cave was most likely a base camp with long-term occupation at the periphery of the site (low mobility). Among these are the evenness index, the specific ecoregion of the southern shore of the Caspian Sea (rich ecoregion), faunal remains, and reduction/retouch values.