بررسي تنوع جوامع علف هاي هرز موجود در مزارع تحت كشت گياهان علوفه اي در استان هاي مختلف كشور

Investigation of weed community diversity in forage crop fields in different provinces of Iran

به منظور ارزيابي تنوع جوامع علف هاي هرز مزارع گياهان علوفه اي شامل يونجه (Medicago sativa L.)، شبدر (Trifolium sp.) و اسپرس (Onobrychis spp.) استان هاي مختلف كشور، مطالعه‌اي با استفاده از اطلاعات منتشر شده سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد كشاورزي در سال 1387 انجام شد. پس از بررسي گونه هاي علف هرز و تعيين خانواده ها در مزارع موجود، اين گونه ها بر اساس تنوع كاركردي در چهارگروه چرخه رويشي، شكل رويشي، مسير فتوسنتزي و درجه سماجت طبقه بندي شدند. نتايج نشان داد كه تعداد گونه علف هاي هرز موجود در مزارع يونجه استان هاي كشور 37 گونه بود كه اين گونه ها متعلق به 18 خانواده متفاوت بودند. دو خانواده گندميان (Poaceae) و كاسني (Asteraceae) به ترتيب متنوع ترين خانواده علف هاي هرز تك لپه و دولپه در مزارع يونجه بودند. همچنين نه گونه علف هرز از پنج خانواده مختلف، در مزارع تحت كشت اسپرس مشاهده شد كه در بين اين خانواده هاي علف هاي هرز، بيشترين تنوع گونه اي مربوط به خانواده گندميان بود. در مزارع شبدر استان-هاي مختلف كشور نيز 20 گونه علف‌هرز مربوط به 11 خانواده گياهي مشاهده شد كه خانواده گندميان با شش گونه و خانواده شب بوييان (Brassicaceae) با چهارگونه، داراي بيشترين تنوع گونه اي علف هاي هرز بودند. بالاترين ميزان شاخص تشابه از نظر علف هاي هرز مزارع يونجه (100 درصد) بين استان هاي آذربايجان غربي- اردبيل، آذربايجان غربي- زنجان، اردبيل- زنجان، آذربايجان غربي- كردستان، اردبيل- كردستان، زنجان- كردستان، زنجان- گيلان، كردستان- گيلان، آذربايجان غربي- گيلان و اردبيل- گيلان، مشاهده شد. بالاترين شاخص تشابه از نظر علف-هاي هرز مزارع اسپرس (60/0) بين استان هاي آذربايجان غربي- آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي- فارس به دست آمد. بالاترين شاخص تشابه علف هاي هرز مزارع شبدر نيز بين استان هاي فارس و اصفهان به مقدار 50/0 به دست آمد.

In order to evaluate the weed diversity in forage crop fields such as alfalfa (Medicago sativa L.), clover (Trifolium sp.) and sainfoin (Onobrychis spp.) in different provinces of Iran, a study was conducted by using data from reports of plant Protection Organization, Ministry of Agriculture during 2008. After evaluation of weed species and definition of weed family, these species classified based on functional diversity in four groups such as life cycle, growth type, photosynthetic pathway and persistence degree. The results indicated that the number of weed species and plant families were 37 and 18, respectively, in alfalfa fields. Most diverse families of monocotyledonous and dicotyledonous weeds were Poaceae and Asteraceae, respectively. Nine species of five different families were observed in sainfoin fields that among these weed families, the highest species diversity was in Poaceae family. In addition, in clover fields of different provinces, 20 species of 11 plant families were observed. The highest species diversity obtained in Poaceae family with six species and Brassicaceae family with four species. The highest similarity index for alfalfa fields (100%) was observed between West Azerbaijan- Ardabil, West Azerbaijan- Zanjan, West Azerbaijan- Kordestan, Ardabil- Kordestan, Zanjan- Kordestan, Zanjan-Gilan, Kordestan - Gilan, West Azerbaijan- Gilan and Ardabil- Gilan. The highest similarity for sainfoin fields (0.60) was between East Azerbaijan- West Azerbaijan and West Azerbaijan- Fars. Also, in clover fields, the highest similarity index was obtained between Fars and Isfahan provinces.