بررسي برخي خصوصيات كمي و كيفي گياه دارويي مرزنجوش وحشي (Origanum vulgare subsp virid.) تحت تاثير سطوح مختلف كود آزوكمپوست و اوره

Investigating some quantitative and qualitative characteristics of wild marjoram (Origanum vulgare sub sp. Virid.) as affected by different levels of azocompost and urea

به منظور بررسي اثرات سطوح مختلف كود آزوكمپوست و كود اوره بر برخي خوصيات كمي و كيفي گياه دارويي مرزنجوش (Origanum vulgare virid.) آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 92-1391 انجام شد. عامل‌هاي آزمايش شامل سطوح مختلف كود اوره (صفر، 7/21، 7/108 و 7/195 كيلوگرم در هكتار) و كود آزوكمپوست (صفر، 2/2، 1/11 و 20 تن در هكتار) بود. هر يك از سطوح كود آزوكمپوست و كود اوره به طور جداگانه بر اساس ميزان كاربرد صفر، 40، 80 و 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار تنظيم شدند. در اين تحقيق صفاتي نظير ارتفاع بوته، قطر تاج گياه، تعداد شاخه‌هاي جانبي، تعداد گل، وزن خشك گل، وزن خشك كل پيكر رويشي، وزن خشك برگ، شاخص سطح برگ، عملكرد اقتصادي، شاخص برداشت، درصد و عملكرد اسانس اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان داد كه اثرات ساده كود شيميايي نيتروژن و كود آلي آزوكمپوست بر تمامي صفات اندازه‌گيري شده مرزنجوش به جز شاخص برداشت و درصد اسانس معني‌دار بود و اثرات دوگانه براي تمامي صفات به جز درصد اسانس معني‌دار بود. گياهان تيمار شده با 40 كيلوگرم كود شيميايي در هكتار و 80 كيلوگرم آزوكمپوست در هكتار در اكثر صفات به جز قطر تاج گياه، وزن خشك كل، درصد و عملكرد اسانس از بيشترين مقدار برخوردار بودند. با افزايش سطوح آزوكمپوست از صفر به 120 كيلوگرم نيتروژن افزايش عملكرد اقتصادي برابر با 68/577 كيلوگرم در هكتار بود درحالي‌كه افزايش سطوح كود شيميايي نيتروژن از صفر به 120 كيلوگرم سبب افزايش عملكرد اقتصادي به مقدار 7/441 كيلوگرم در هكتار شد. لذا به نظر مي‌رسد كاربرد آزوكمپوست به تنهايي نتايج بهتري نسبت به كود شيميايي نيتروژن داشت. محاسبه ضرايب همبستگي نشان داد كه بيشترين همبستگي متعلق به تعداد شاخه‌هاي جاني و تعداد گل در بوته با ارتفاع بوته (**99/0r=) و نيز وزن خشك گل و وزن خشك برگ با عملكرد اقتصادي (**99/0r=) بود. همچنين تعداد شاخه‌هاي جانبي (**98/0r=)، سطح برگ (**97/0r=) و ارتفاع بوته (**96/0r=) بيشترين همبستگي مثبت با عملكرد اقتصادي را داشتند، كه نشانگر اهميت اين صفات در تعيين عملكرد نهايي بود.

In order to investigate the effect of organic and chemical fertilizers on growth characteristics of wild marjoram, a factorial experiment was conducted based on randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during 2012-2013 growing season. Treatments were comprised of four urea levels (0, 21.7, 108.7 and 195.7 kg.ha-1) and four azocompost levels (0, 2.2, 11.1 and 20 t.ha-1). The ratings from each fertilizer were adjusted separately based on 0, 40, 80 and 120 kg N.ha-1. In the present study, several traits such as plant height, canopy crown, number of lateral branches/plant, number of flowers/plant, dry weight of leaves and flowers, total dry weight, leaf area index, economic yield, harvest index, essential oil content and yield were measured. The results showed that main effects of chemical and azocompost fertilizers on all characteristics of wild marjoram except for harvest index and essential oil content were significant. In addition, interaction between experimental factors was significant for all traits except for essential oil content. Plants treated with 40 kg chemical fertilizer.ha-1 and 80 kg Azocompost.ha-1 had the highest values in all traits except for canopy crown, total dry weight, essential oil content and yield. At the highest when compared with the lowest N level, a significant increase of 577.68 and 441.7 kg.ha-1 in economic yield occurred by applying azocompost and urea, respectively. It seems that the application of azocompost had better results than nitrogen fertilizer alone. The highest correlations (r=0.99**) occurred for number of branches.plant-1 vs. plant height, for number of branches.plant-1 vs. plant height and for dry weight of leaves and flowers vs. economic yield. The number of lateral branches.plant-1 (r=0.98**), leaf area (r=0.97**) and plant height (r=0.96**) had the highest positive correlation with economic yield, indicating the importance of these traits in contributing to final yield.