اثر تلقيح با كود هاي بيولوژيك بر خصوصيات رشدي و عملكرد كمي و كيفي گياه دارويي مرزه (Satureja hortensis L.)

Effects of biofertilizers on growth criteria, quantitative and qualitative yield of summer savory (Satureja hortensis L.)

به منظور بررسي اثرتلقيح با باكتري‌هاي محرك رشد بر عملكرد اندام هوايي و عملكرد اسانس گياه دارويي مرزه hortensis L.) Satureja)، آزمايشي در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور در سال زراعي 91-1390 اجرا شد. تيمار-هاي باكتري اين آزمايش شامل سوسپانسيون باكتري هاي ازتوباكتر، آزوسپريليوم، سودوموناس، تلفيق ازتوباكتر و آزوسپريليوم، تلفيق ازتوباكتر و سودوموناس، تلفيق آزوسپريليوم و سودوموناس و تلفيق هر سه باكتري و تيمار شاهد (عدم تلقيح باكتري) بود كه به صورت تلقيح ريشه روي گياهان مرزه اعمال شدند. صفات اندازه گيري شده شامل ارتفاع بوته، قطر كانوپي، وزن خشك و عملكرد اندام هوايي، وزن خشك و عملكرد سر شاخه گلدار، وزن خشك، عملكرد و سطح برگ و تعداد، وزن خشك و عملكردگل آذين، درصد وزني، بازده و عملكرد اسانس گياه مرزه و نيز اجزاي اسانس گياه از جمله تيمول و گاما ترپينن و ... بود. نتايج نشان داد كه اثر تلقيح باكتري هاي محرك رشد بر تمام صفات مورد اندازه گيري شامل شاخص هاي رشد رويشي گياه در سطح پنج درصد (05/0p?) و بر عملكرد و كيفيت اسانس در سطح يك درصد معني دار بود (01/0p?). بيشترين مقدار براي صفات ارتفاع بوته (67/45 سانتي متر) و قطر كانوپي (53/40 سانتي متر)، وزن خشك اندام هوايي (82/33 گرم در گياه)، عملكرد اندام هوايي (3758 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد برگ (451 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد گل آذين (1398 كيلوگرم در هكتار)، درصد وزني اسانس (23/2 درصد)، بازده اسانس (43/2) و عملكرد اسانس (8/76) مربوط به تيمار تركيبي هر سه باكتري و كمترين ميزان براي اين صفات در تيمار شاهد حاصل شد. بيشترين ميزان گاما ترپينين (53 ميلي گرم بر ليتر)، تيمول (5/48 ميلي گرم بر ليتر) به ترتيب مربوط به تلقيح با باكتري ازتوباكتر- سودوموناس و باكتري ازتوباكتر مي باشد. به طور كلي، به منظور دستيابي به بيشترين عملكرد اندام هوايي و عملكرد اسانس مي‌توان از تيمار تركيبي هر سه باكتري استفاده نمود. تلقيح گياهان مرزه با باكتري هاي محرك رشد از طريق افزايش رشد و توسعه ريشه و در نتيجه جذب بهتر آب و مواد غذايي از خاك مي تواند سبب افزايش عملكرد و بهبود صفات كمي گياه گردد.

In order to investigate the effects of Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPRs) inoculation on the growth, yield and quality of essential oils of summer savory (Satureja hortensis L.), an experiment were conducted based on randomized complete block design with three replications at Research Institute field of Forests and Rangelands, Karaj, Alborz during growing season of 2012-2013. The experimental treatments included suspension of three species of rhizobacteria namely Azotobacter, Azospirillum, Pseudomonas in single and combination application of these bacteria included Azotobacter- Azospirillum, Azotobacter –Pseudomonas, Azospirillum-Pseudomonas, Azotobacter- Azosperillium-Pseudomonas and control (without any inoculation with bacteria), which applied as root inoculation on summer savory plants. Assessed traits included plant height, canopy diameter, dry weight and yield of shoot, leaf area and leaf dry weight, inflorescence number, dry weight and yield, percentage and yield of essential oil and component of essential oil content such as ?-terpinene, and thymole. Results revealed that inoculation of plants with PGPRs had significant effect on all of assessed parameters such as vegetative growth criteria and essential oil yield and quality. The highest value for traits such as plant height (45.67 cm), canopy diameter (40.54 cm), dry weight of shoot (33.82 g.plant-1), aerial part yield (3578 kg.ha-1), leaf yield (451 kg.ha-1), inflorescence yield (1398 kg.ha-1), essential oil percentage (2.33 %) and essential oil efficiency (2.43 %) were obtained by application of Azotobacter- Azosperillium-Pseudomonas combination and the lowest amount for all of mentioned traits were achieved in control treatment. The highest amount of ?-terpinene( 53 mg.L-1) thymole (48.5 mg.L-1) were obtained by inoculation with Azotobacter –Pseudomonas combination and Azotobacter, respectively. In general the highest plant dry weight and essential oil yield can be obtained by combination of three assessed PGPRs. Inoculation of summer savory by PGPRs enhancing root growth and development supplying favorable condition for plant growth with respect to supplying better condition for water and nutritional elements absorption from soils.