تحليلي بر كاركرد و ماهيت نماد كالاها (توكن) و پيكرك هاي گلي در دوره مس وسنگي تپه قشلاق تالوار، كردستان

An Analysis on the Function and Nature of the Tokens and Clay Figurines from Tappe Qeshlaq of Talvar During the Chalcolithic Period

كاوش نجات بخشی در تپه "قشلاق چل‌امیران" منجر به شناسایی محوطه‌ای از دوران مس‌وسنگ در منطقه مرتفع حدفاصل، بین شرق زاگرس‌مركزی و حوضه جنوبی دریاچه ارومیه گردید؛ در حالی‌كه قبلاً ارتباط فرهنگی ساكنان این دو منطقه در مطالعات باستان‌شناسی مطرح شده بود، اما هنوز از وجود مكان‌های واسطه‌ای در این میان اطلاعاتی در دست نبود. تپه قشلاق محوطه‌ای است، واقع در مركز دره‌ای به همین نام كه به‌صورت یك كریدور طبیعی این دو منطقه را به‌هم نزدیك می‌كند و داده‌های باستان‌شناسی آن برهم‌كنش فرهنگی دوره مس‌وسنگ دو منطقه دیده می‌شود. در این محوطه كه طی كاوش‌های باستان‌شناسی بیش از 12 متر نهشت از فازهای مختلف دوره مس‌وسنگ شناسایی شد كه شامل پنج دوره فرهنگی است كه با شاخصه‌های فرهنگ دالما در تحتانی‌ترین نهشت و آثار نوع گودین VI/VII در فوقانی‌ترین نهشت تا اواخر دوره مس‌وسنگ جدید در منطقه زاگرس‌مركزی یك تداوم بدون وقفه حداقل دو هزارساله را نشان می‌دهند. در تمام دوره مس‌وسنگ تعداد زیادی نماد كالاها در فرم‌های كروی، مخروطی، دیسكی، بیضوی، هذلولی و فرم‌های خاص هندسی دیگر به‌دست آمد؛ در حالی‌كه عمدتاً به‌دلیل حرارت ناشی از سوخته شدن در میان زباله‌ها به حالت سفال كم‌پخت تغییر یافته‌اند و شاید این امر در باقی ماندن طولانی مدت آن‌ها هم بی‌تاثیر نبوده است. دیگر داده‌های باستان‌شناسی مكشوفه نشان‌دهنده اتكاء اقتصاد معیشتی ساكنان بر دام‌داری و شكار گونه‌های وحشی و صیادی آبزیان بیش از كشاورزی استوار بوده است. از دلایل این وضعیت شرایط خاص زیست‌بوم منطقه با اقلیم نسبتاً سرد و خشك استپی و هم‌چنین كم‌بارور بودن خاك قابل تفسیر است؛ در حالی‌كه برخی از مایحتاج ساكنان از جمله غلات از طریق مبادلات از مناطق پیرامونی به زیستگاه وارد می‌شده است، چرا كه حجم فراوان نماد كالاها كه اشیایی در ارتباط با ثبت و ضبط و مبادله هستند، این فرضیه را تقویت می‌كند.

The salvage excavation at Tappe Qeshlaq Chel-Amiran lead to identify a site attributed to the Chalcolithic period in the highland between the east of Central Zagros and the southern Lake Urmiah basin. Although a cultural relationship between two areas was already proved, but available information intermediate about the areas was not too much. Tappe Qeshlaq is a site located in the middle of a valley with the same name as a natural corridor indicating the cultural interactions of the given regions during the Chalcolithic period. This site, in which over 12 meters of deposit from different phases of the Chalcolithic period was identified, is includes five cultural periods and shows a non-stop 2000-year-long existence according the Dalma culture indexes in the lowest deposit and the works of Godin VI/VII type in the highest deposit until the end of the Chalcolithic in central Zagros. During the Chalcolithic period numerous finds such as sphere, cone, disc, oval, hyperbola and other unique geometric shapes were found most of which have half-baked due to burning among the rubbish, and that may be the reason why they have lasted for such a long time. Other archeological data show that the economy was dependent mostly upon farming, hunting wild animals and catching the aquatics rather than agriculture. Of the various reasons one could mention is the special environmental condition, fairly cold and dry steppe climate and the low soil fertility. It seems that some of the needed things were imported from the neighboring areas through exchange while most of the finds proving trade and exchange, although stamp seals with geometric figures show a regional function of the site. Of the hunted animals, wild donkey and gazelle are more frequent then rabbit, turtle, fish and birds are the most frequent hunted animals. The abundance of animal clay figurines, although incomplete and broken, is another characteristic of the site during the Chalcolithic period, as compared to the several similar samples from sites like Tepe Sarab, Tepe Ghabristan, etc. implies farming and the relevant rituals. In this ritual, which seems to have been held repeatedly, clay figurines were made in an abstract form and thrown away in a special ceremony while they were broken. The clay figurines are in complete conformity with the animals bones discovered from the site.