مقايسه دو روش IUCN و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري در ارزيابي پايداري حوزه آبخيز (مطالعه‌ي موردي: طالقان- زيدشت 1)

Comparison of Two Methods of IUCN and Watershed, Range and Forest Management in Assessing Watershed Sustainability (Case Study: Talleghan-Zeidasht)

توسعه پايدار رويكردي جامع به بهبودبخشي كيفيت زندگي انسان ها در جهت تحقق رفاه اقتصادي، اجتماعي و محيطي سكونتگاه هاي انساني است. توسعه پايدار در صورتي تحقق مي يابد كه همپوشي بين لايه‌هاي اكولوژيكي، اقتصادي و اجتماعي ايجاد گردد. هدف از اين تحقيق ارزيابي و اندازه گيري پايداري حوزه آبخيز مي باشد. جهت ارزيابي پايداري از دو روش استفاده شده است. روش اول از دستورالعمل پايش و ارزشيابي طرح هاي مديريت منابع طبيعي و آبخيزداري استفاده شد كه توسط معاونت برنامه ريزي نظارت راهبردي رييس جمهور و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري براي ايران تهيه و تنظيم شده است. در حالت كلي در بخش بوم سازگان مرتعي 3 معيار، 9 شاخص و 14 متغير انتخاب و اندازه گيري شدند. در بخش بوم‌سازگان مسايل اقتصادي و اجتماعي 5 معيار و 16 شاخص (خود شاخص ها به عنوان متغير عمل مي كنند) انتخاب و اندازه گيري شدند. امتياز نهايي براي بوم سازگان مرتع 45 شد كه آن را در طبقه متوسط قرار مي دهد و امتياز نهايي براي بخش مسايل اقتصادي و اجتماعي 32 شد كه با توجه به 16 متغير انتخابي عدد دو (تقسيم) بدست مي آيد كه آن را در طبقه متوسط قرار مي دهد. در نهايت با استفاده از ماتريس برآورد امتيازات و جدول ارزشيابي حوزه آبخيز وضعيت پايداري حوزه آبخيز مشخص مي شود. با توجه به جمع كل امتيازات حوزه آبخيز زيدشت به لحاظ پايداري وضعيت ضعيفي دارد. روش دوم جهت آناليز و اندازه گيري پايداري در حوزه مورد نظر روش IUCN بوده است. اين روش همزمان بخش انساني و اكوسيستم را مورد بررسي قرار مي دهد. در بخش رفاه انسان 2 معيار و 6 شاخص و 28 متغير ارزيابي و اندازه گيري شدند. در بخش پايداري اكوسيستم 4 معيار و 10 شاخص و 35 متغير ارزيابي و اندازه گيري شدند. نتايج نهايي با توجه به بارومتر پايداري نشان داد كه پايداري حوزه آبخيز زيدشت 1 در حد متوسط مي‌باشد. اين شرايط با حفاظت از اكوسيستم و ارتقا سطح زندگي مردم مي‌تواند بهبود پيدا كند.

Sustainable development is a comprehensive approach to improve Human life quality to meet economical, social and environmental needs of anthropological residents. When sustainable development is achieved an overlapping is created between ecological, economical and social classes. The most principle goal for this research is to determine sustainability criteria and indices and to measure sustainability. The first approach was obtained from, watershed and range management projects monitoring and evaluation monitoring instructions provided by president strategically supervising planning assistant and range and watershed management, forest organization for Iran. As a whole in rangeland ecological section, three criteria, nine indices and fourteen variables were evaluated. In economical and social issues section 5 criteria and 16 indices were evaluated (indices served as variables by themselves) in respect to total Zeidasht watershed score, this watershed is categorized in too poor sustainability class. The second method to analysis and evaluate sustainability in interested basin has been IUCN. This method simultaneously considers ecosystem and anthropological issues. Two criteria, six indices and 28 variables were measured in human welfare section. In ecosystems sustainability four criteria and ten indices and 35 variables were evaluated. Final indices and criteria integration was completed and map was developed in GIS. Final score for ecosystem and social and economical issues were 51 and 49 respectively. Final results the Barometer of Sustainability showed that Zeidasht 1 basin sustainability is moderate. This situation can be improved by ecosystem conservation and people life style quality enhancement.