توسعه سامانه پشتيباني تصميم در راستاي مديريت مشاركتي و جامع آبخيز چهل چاي استان گلستان

Developing a Decision Support System for Participatory and Integrated Management of the Chel-Chai Watershed, Golestan Province

حوزه آبخيز اكوسيستمي پيچيده و پويا است و به عنوان واحد برنامه ريزي و مديريت تلقي مي شود. بايد تمام ابعاد فني، اجتماعي، اقتصادي، فيزيكي، اكولوژيكي و سازماني را در فرآيند برنامه ريزي و مديريت حوزه لحاظ نمود. از آنجايي كه بين اين ابعاد روابط متقابل و پيچيده اي وجود دارد، براي هماهنگ سازي آنها رويكرد مديريت يكپارچه آبخيز ضرورت دارد. معمولا ذينفعان در مديريت آبخيز با گزينه ها و اطلاعات مختلفي روبرو مي شوند به نحوي كه اغلب تصميم گيري در اين شرايط براي آنها دشوار خواهد بود. همچنين بايد به ذينفعان اجازه داده شود به صورت فعالانه در فرآيند تصميم گيري دخالت كنند و نظرات خود را در كليه مراحل تصميم گيري اظهار نمايند. استفاده از سامانه پشتيباني تصميم (DSS) در مديريت يكپارچه حوزه آبخيز، تسهيل-كننده اين فرآيند است. پايگاه داده ايي، مدل هاي مختلف و واسط كاربر گرافيكي از معمولي ترين اجزاي DSS هستند. در اين تحقيق يك سامانه پشتيباني تصميم براي آبخيز چهل چاي استان گلستان در محيط نرم افزار ICMS (سيستم مدل سازي اجزاي تعاملي) تهيه شده است. همچنين به منظور ايجاد ارتباط بين كاربر غيرفني و DSS يك واسط كاربر گرافيكي تهيه شده است. اين سامانه پشتيباني تصميم قادر است با افزايش ادراك كاربر از سيستم آبخيز و اجزاي آن، همچنين با معرفي گزينه هاي مديريتي (تراس بندي، احداث باغ، اگروفارستري، علوفه كاري و درختكاري) در قالب سناريوهاي مختلف و نيز با پيش بيني و نمايش اثرات مختلف اجراي احتمالي آنها با كمك شاخص هاي ارزيابي اثرات (پذيرش اجتماعي، سود ناخالص، هزينه هاي متغير، فرسايش خاك، حجم رواناب، ميانگين وزني اندازه لكه هاي پوشش گياهي و شاخص وزني سطح پوشش گياهي) به مديريت مشاركتي و يكپارچه حوزه آبخيز كمك كند و موجب تسهيل فرآيند تصميم گيري شود. بدين ترتيب اين سامانه با در نظر گرفتن ابعاد مختلف اقتصادي- اجتماعي و بيو فيزيكي مي تواند نيل به مديريت يكپارچه و مشاركتي آبخيز را تسهيل نمايد.

Watershed is a complex and dynamic system and is considered to be a planning and management unit. It is important to consider all technical, social, economic, physical, ecological and administrative dimensions in the process of planning and management of watersheds. Given the fact that there are complex interactions among these dimensions, implementing integrated watershed assessment and management is required to integrate these various disciplines. Usually stakeholders in a watershed deal with different information and decision choices that make it difficult for them to make a conclusive decision. Additionally, it is necessary to allow stakeholders to participate into decision making process and express their views across all stages of the process. Decision Support Systems (DSSs) as a computer-based tool box, assist stakeholders to reach their final informative decision. A DSS basically consists of models, database, and a user interface. This paper refers to a prototype DSS developed for the Chel-chai watershed in Golestan province using the Interactive Component Modeling System (ICMS) software. A user friendly interface has been developed for non-technical users to communicate with the DSS. This DSS is able to facilitate the integrated and participatory watershed management by improving the system understanding of stakeholders, introducing management activities in the form of different management scenarios, and predicting the various impacts of the scenarios graphically based on different indices (social acceptance, gross margin, variable costs, soil erosion, runoff volume, weighted mean patch size index, and weighted land cover area index). The management activities include terracing, orchard development, agroforestry, forage cultivation, and tree planting. Thus, through integrating different biophysical and socio-economic disciplines of watershed, the DSS developed in this research can assist stakeholders in the process of decision making.