بررسي الگوي پيچان رودي رودخانه ها با استفاده از شاخص هاي ليوپولد و كورنايس (مطالعه موردي: رودخانه ي بابل رود و سجاد رود)

Examining Meandering Pattern of River, Using the Indexes of Curvature Coefficient and Central Angle (Case Study: Babolrud and Sajjadrud Rivers)

بخش عمده اي از شهر ها و روستاها در امتداد رودخانه ها و به ويژه در روي پادگانه هاي رودخانه اي استقرار يافته اند. اين زمين ها تحت تأثير ديناميك رودخانه و تغييرات دبي، همواره در معرض خطراتي از جمله سيلاب و ناپايداري بستر در نتيجه ي حركات پيچان رودي هستند. لذا بررسي الگوي پيچان رودي رودخانه ها به منظور جلوگيري از خطرات احتمالي امري ضروري است. در اين پژوهش محدوده مورد بررسي، رودخانه ي بابل رود و سجادرود واقع در جلگه ي ساحلي مازندران در نظر گرفته شد. به منظور تعيين الگوي اين رودخانه-ها از ضريب خميدگي ( به روش ليوپولد) و نيز زاويه ي مركزي ( به روش كورنايس)، به عنوان ابزار غير فيزيكي و از نقشه هاي توپوگرافي و عكس هاي هوايي به عنوان ابزار فيزيكي تحقيق استفاده شد. در نهايت نتايج تحقيق نشان داد كه ميانگين ضريب خميدگي در محدوده ي مورد مطالعه برابر46/2 مي باشد اين رقم بيانگر بالا بودن نسبت پيچ و خم دار بودن رودخانه است همچنين نشان دهنده اين است كه سرعت تكامل پيچان رودها از نظر زماني و مكاني يكسان نيست. از طرفي با توجه به نتيجه ي به دست آمده از شاخص ضريب خميدگي، 76/71 درصد از قوس هاي اين رودخانه در زمره ي الگوي پيچان رودي تكامل يافته قرار مي گيرند. ضرايب به دست آمده از طريق اين مدل ها، ضرورت تثبيت ميان مدت و كوتاه مدت بستر را از طريق روش هاي مديريتي و مهندسي سازه ايجاب مي كند.

A great number of towns and villages are established along the rivers and especially on the terraces made by rivers. Under the influences of the river’s dynamic and discharge changes, these lands are constantly exposed to dangers such as the flood and instability of the river bed caused by the river meandering movements. Therefore, examining the meandering pattern of the rivers is necessary in order to prevent possible dangers. In this article, the study areas are Babolrud and Sajjadrud rivers in Mazandaran province in Iran which are situated on the coastal plains of Mazandaran. In this study, methodology was to use curvature coefficient (applied by Leopold and Wellman) and the central angle (cournice approach), as non-physical tools and topographical maps and aerial photographs were used as physical tools of the study. In the end, the results of the study showed that the average curvature coefficient within the area under study is equal to 2.46. This figure indicates that the ratio of the river’s meandering is high. It also shows that the rate of meandering river evolution is not the same regarding time and location. On the other hand, with regard to the obtained results of the index of curvature coefficient, 71.6 percent of the curves of this river fall into the category of evolved meandering pattern. The coefficients obtained from these models, necessitate the medium-term and long-term stabilization of the river bed, using management approaches and structural engineering.