تاملي در روش‌شناسي فهم در فلسفه صدرالمتالهين

A Reflection on the Methodology of Understanding in Philosophy of Sadr al-Muta’allihin

از آنجا كه دغدغه صدرالمتالهين در مباحث فكري اغلب هماهنگي فلسفه با دين است و وي مي‌كوشد تا نظام فكري متقني را در عرصه دين ترسيم نمايد، بررسي روش فهم حقيقت در فلسفه او مستلزم واكاوي جايگاه عقل و چگونگي به كارگيري آن در مباحث ديني است. روش او از سويي با تفكر شهودي‌اش پيوند مي‌خورد و از سوي ديگر، به مدد عنصر تشكيك، نظام فكري او نظامي ذومراتب مي‌گردد كه در آن عقل براي فهم حقيقت، چندين مرتبه مي‌يابد. ميان اين مراتب (عقل استدلالي، عقل شهودي) هماهنگي وجود دارد و ملاصدرا براي فهم هر مرتبه از حقيقت، به مرتبه‌اي از عقلِ متناسب با آن رجوع مي‌كند تا با بررسي ريزمسايل معرفتي ديني به تبيين شاخصه‌هاي تفكر خود و اثبات مدعاي جمع ميان عقل و نقل بپردازد. در نظام فكري صدرايي شهود مبناي درك حقيقت است و استدلال مويدي بر آن. از اين رو، در جستار حاضر مي‌كوشيم تا جايگاه اين دو را در ادراك حقيقت و نسبتشان را با آموزه‌هاي وحياني بررسي كنيم و به اين نتيجه برسيم كه در منظومه فكري ملاصدرا نه تنها از اعتبار آموزه‌هاي وحياني كاسته نشده، بلكه به گونه‌اي مدون و مستدل به حل معضلات و شبهات معرفتي ديني پرداخته شده است.

Since Sadra’s concerns in intellectual discussions has often been the coordination of philosophy with religion and philosophy and he has sought to draw a rigorous system of thought in religion, so studying his methods to understand the truth in his philosophy requires analysis of the place of the reason and its application in discussions of religion. On the other hand, this method is linked with his intuitive way of thinking and on the other hand, it makes his intellectual system a multi-hierarchical system in which there is multi-hierarchical reason for understanding the truth. There is harmony among its degrees (ratiocinative reason and intuitive intellect).Understanding of every level of reality requires referring to a degree of reason which appropriate with it. With this approach and entering to the detailed issues of religious knowledge, he explains the characteristics of his thought and come to prove the claim of compromising of the reason and tradition. This writing deals with examining the intuition as the basis and reasoning as the confirmation for understanding truth and its proportion with the revealed teachings in Sadraian philosophy and in his intellectual system. This fact not only does not reduce the validity of revealed teachings but also solves the problems and doubts of knowledge in the field of religion. Key words: Ratiocinative reason, Intuitive intellect, Revelation, Illumination, Guardianship.