بررسي اثر توپوگرافي بر پتانسيل اقليم گردشگري (مطالعه‌ي موردي: استان مازندران)

Investigation the Effects of Topography on Climate Tourism (Case Study: Mazandaran province)

در اين پژوهش به‌منظور بررسي نقش سطوح ارتفاعي بر اقليم گردشگري استان مازندران داده‌هاي عناصر آب و هوايي مربوط به 15 ايستگاه هواشناسي از سازمان هواشناسي كشور اخذ گرديد. اين داده‌ها شامل؛ حداكثر دماي روزانه (سانتي‌گراد)، ميانگين دماي روزانه (سانتي‌گراد) حداقل رطوبت نسبي روزانه (درصد)، ميانگين رطوبت نسبي روزانه (درصد)، بارش ماهانه (ميلي‌متر)، سرعت باد (متر بر ثانيه) و كل ساعات آفتابي در دوره آماري (2010-1991) بوده است. ارزيابي شرايط اقليم گردشگري هرماه با استفاده از شاخص ميزكوفسكي (TCI) انجام گرفت و با توجه به تنوع ارتفاعي ايستگاه‌ها براي هرماه ارتباط بين تغييرات شاخص اقليم گردشگري و ارتفاع با استفاده از مدل همبستگي پيرسون در سطح معني‌داري (P-value < 0.05) محاسبه و معادلات رگرسيوني ارايه گرديد. در گام بعدي با مبنا قرار دادن اين معادلات و با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي استان مازندران پهنه‌هاي مختلف نمرات TCI براي هرماه شناسايي گرديد و در ادامه با توجه به نمرات شاخص TCI گروه‌بندي ايستگاه‌ها با استفاده از روش خوشه‌اي سلسله مراتبي انجام گرفت. نتايج نشان داد نقش ارتفاعات در افزايش نمرات شاخص TCI تنها در نيمه گرم سال مثبت است و در اين ‌بين اگرچه براي ماه فروردين در سطوح بالاي ارتفاعي تنش سرما غالب است اما از ارديبهشت اثر تعديلي ارتفاعات نمايان گشته به‌گونه‌اي كه در ماه‌هاي خرداد، تير، مرداد و شهريور، نمرات بالاي شاخص در سطوح ارتفاعي بالاتر از 500 متمركزشده است. نتايج حاصل از خوشه‌بندي ايستگاه‌ها نيز دو گروه شامل ايستگاه‌هاي نواحي كم ارتفاع- ساحلي و نواحي مرتفع را تفكيك نمود. بررسي مقادير ماهانه شاخص در اين دو ناحيه نشان داد بالاترين مقادير نمرات شاخص در نواحي ساحلي و كم ارتفاع در فصل بهار و پاييز متمركزشده و از آن مي‌توان به‌عنوان نواحي گردشگري بهاره و پاييزه يادكرد درحالي‌كه براي ايستگاه‌هاي مرتفع تمركز اين نمرات در فصل تابستان بوده و نواحي گردشگري تابستانه را شكل داده است

The aim of this study is to evaluate the role of elevation in Tourist potentiality of the Mazandaran province; the climate data used in this research were obtained from Iran’s Meteorological Organization (IMO) for1991-2010 period. Data on mean annual climate were collected from the15 meteorological stations. Climate variables used in this study include maximum daily temperature [in ?C], minimum daily relative humidity [%], mean daily temperature [?C], mean daily relative humidity [%], precipitation, [mm], sunshine [total hours of sunshine], and average wind speed [m/s]. Climatic conditions related to tourism were evaluated by Mizeczkowski index (TCI). Relationship between elevation and TCI was studied by Pearson correlation model. The p-value < 0.05 indicated a statistically significant relation in warm months of the year. Then the regression equations were presented for each month. In the next step, based on these equations and by using a Digital Elevation Model (DEM), zoning was done. Stations are grouped using hierarchical cluster analysis with ward linkage method. The results showed the role of elevation was positive in augmentation of scores index in the warm half of the year. However, in April at high altitudes cold stress is dominant but in May the modulator effects of elevation were apparent. In June, July, August and September, the higher TCI score was observed at higher altitudes (above500m). Clustering results showed the stations are separated into two main groups: coastal areas and highland areas. Coastal areas had the highest TCI scores in the spring and autumn (spring and autumn tourist season).While in high stations, summer had the highest values of TCI (summer tourist season).