بررسي آلودگي عناصر بالقوه سمي در مخزن سد لتيان، با نگرشي به نقش رسوبات در كنترل آلاينده‏ها

Investigation on Heavy Metals Contamination in the Latyan Reservoir Dam, with Special Reference to Role of Sediments on Controlling the Pollutants

آلودگي‌هاي انسان‏زاد و يا زمين‏زاد ‏ مهم‌ترين تهديدكننده‏هاي منابع آبي هستند كه ارتباط مستقيم با سلامت عمومي جامعه دارد و توسعه انساني منابع آب را به شدت تهديد مي‏كند. مخزن سد لتيان، يكي از منابع اصلي تامين آب شرب تهران است كه در اين نوشتار، مطالعات ژيوشيمي زيست‌محيطي همزمان آب و رسوب در آن مورد مطالعه قرار گرفت. براي اين منظور 8 ايستگاه در سطح درياچه انتخاب و نمونه‏برداري آب (براي دو فاز معلق و حلشده) و رسوبات سطحي بستر بر اساس استانداردها و دستورالعمل‌هاي معتبر انجام گرفت. نتايج تجزيه ژيوشيميايي انجام شده به روشICP-OES ، بر روي نمونه‏هاي برداشت شده از آب و رسوب مخزن سد لتيان، نشان داد كه غلظت عناصر بالقوه سمي در بيشتر نمونه‏ها زير حد آشكارسازي دستگاه و در حد استانداردهاي EPA براي آب آشاميدني است و نمونه‏هاي رسوب براي بيشتر عناصر جزو آرسنيك و سرب كه تاثيرات مضري براي گونه‏هاي زيستي دارند، در محدوده مجاز معيارهاي كيفي قرار گرفته‏ است. همچنين ضريب EF و شاخص Igeo حالت بدون آلودگي نمونه‏هاي رسوبي را نشان داد. غني‏شدگي فلزي بسيار شديد رسوبات نسبت به آب در اين محدوده در مقايسه با مطالعات انجام شده در ديگر نقاط جهان نشانگر نقش آشكار و چشمگير فرايندهاي جذب سطحي در جذب آلاينده‏ها از آب و نيز خطر احتمالي برگشت عناصر از رسوب به ستون آب باشد.

The anthropogenic and natural contaminants are considered as the main factors threatening water resources and they are in direct connection to the public health and also threaten the development of water resources. The Latyan Dam reservoir is the main source of drinking water of Tehran metropolitan area. In this paper, the environmental geochemistry of water and sediments have been studied. Eight sampling stations were selected in the lake and water samples were taken for measurement of trace elements in dissolved and particulate phases. In addition, sediment samples were taken at the same points by using a grab. The geochemical analysis performed by ICP-OES method showed that the concentration of potentially toxic metals were measured below the detection limit of the instrument and fall in the ranges of safe drinking water guidelines. The sediment samples showed concentrations within the quality guideline values except for As and Pb. The enrichment factor and Igeo were calculated for the sediment samples indicating that the sediments are not contaminated. Metal enrichment in sediments is however very strong compared to water samples and it is suggested that the adsorption processes have important role in sorption of metal contaminants onto the surface of sediment particles and it could be regarded as a potential for contamination if they return to water column in case of change in sediment physicochemical conditions.