بررسي شمايل نگارانه خاستگاه اختر ماه در فلزكاري اسلامي سده هاي 6 و 7 هجري

An Iconographical Study on the Origin of “Planet Moon” in Islamic Metalwork of 12th and 13th Centuries

تصوير اخترماه يكي از رايج ترين تصاوير نجومي در فلزكاري سده هاي ششم و هفتم هجري است كه گاه به تنهايي و گاه در كنار تصوير ساير اخترها بر بدنه اشيا برنجي و مفرغي مرصع نقش بسته است. اين تصوير فردي را نشان مي دهد كه به شيوه چهارزانو نشسته و هلال نماديني را با دو دست مقابل رويش گرفته است. بروز ناگهاني اين تصوير و كاربرد گسترده آن در آثار اين دوره سوالاتي را درباره شماي لنگاري آن پيش كشيده است. اگرچه محققان پيشين گمان برده اند كه ريشه و اساس شمايل نگاري اين اختر، همچون ساير اخترها، به آيين هاي بين النهريني، ابتدا بابلي و سپس حراني، باز مي گردد؛ شواهد قطعي و قان عكننده اي براي تاييد و تقويت نظر خود ارايه نكرده اند. از اين رو، در اين مقاله با هدف شناسايي خاستگاه واقعي شماي لنگاري اختر ماه، تصوير اين اختر در آثار فلزي دوران اسلامي مجدداً بررسي و بازخواني شده است. براي دستيابي به اين هدف از روش تحقيق توصيفي-تحليلي استفاده شده است. اطلاعات و داده هاي مورد نياز اين تحقيق نيز با استفاده از روش كتابخانه اي به دست آمده است. در آخر، يافته هاي اين تحقيق، پس از گردآوري شواهد لازم و تجزيه و تحليل آنها ب هروش كيفي، نشان مي دهد كه شمايل نگاري اختر ماه به صورتي كه در فلزكاري اسلامي بروز پيدا كرده است، در باورهاي ايران باستان و سنت هنري و تصويري ساسانيان ريشه دارد.