روابط خانات ايروان با گرجي ها و نقش قدرت هاي پيراموني در دوره حكمراني حسينعلي خان قاجار ايرواني

Relations of Khanate of Yerevan with Georgians and the Role of the Peripheral Powers on the Rule of Hossein Ali Khan Qajar Yerevani

حكومت محلي خانات ايروان(1160-1243ق.)، در قلمرو جغرافياي سياسي ايالت چخور سعد سابق حكومت صفوي شكل گرفته بود. حيات سياسي اين خانات از بدو تاسيس همواره مورد تهديد مداوم حكومت هاي همجوار خصوصاً گرجي ها قرار داشت. اين وضعيت تهديدآميز، بدون شك نظر حاكم ايروان حسينعلي خان را به نيروي سوم معطوف ساخت تا براي حفظ استقلال خويش از ديگر قدرت هاي منطقه ي ياري و مساعدت بطلبد. در واقع شكل گيري روابط خانات ايروان با قدرت هاي پيراموني بيشتر ناشي از ملاحظات سياسي و بر گرفته از همسويي منافع بود. با اين حال، روابط خان ايروان با دول همجوار، همواره از يك رابطه ثابت و پايداري برخورداري نبود. چرا كه تنها مساله شناخته شده و قابل درك براي حاكم خانات فوق الذكر، حفظ حكومت در حوزه هاي محدود و محلي خانات به هر وسيله و ابزار ممكن بود. در اين مقاله مناسبات سياسي - نظامي خانات ايروان با گرجستان و نقش نيروهاي پيراموني در منازعه خانات ايروان با گرجي ها در منطقه قفقاز جنوبي در دور حكمراني حسينعلي خان زياداوغلوي قاجار ايرواني مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه علل مداخله سياسي ـ نظامي دولت هاي پيراموني در تحولات داخلي خانات ايروان به موقعيت ممتاز تجاري و سوق الجيشي ولايت ايروان و قرار گرفتن در تقاطع راه هاي تجاري منطقه قفقاز جنوبي بر مي گشت و هدف اصلي خانات ايروان نيز بهره برداري از تضاد منافع قدرت هاي مزبور در منطقه قفقاز براي حفظ و نگهداري استقلال حكومت محلي ايروان بود.

Local government of Khanate of Yerevan (1160-1243AH.) was formed at the geopolitical zone of former Chokhur Saad of Safavi government. The political life of this Khanate was always under the threat of neighboring governments such as Georgian government. Undoubtedly, this situation diverted the governor of Yerevan, Hossein Ali Khan towards the third power so that his political independence can be maintained. In fact, the formation of relations between Khanate of Yerevan and peripheral powers was due to political considerations and mutual interests. However, relations of Khan of Yerevan with neighboring governments were not always stable, since the only recognized objective for the Khanate of Yerevan was to preserve its domain and governance over a limited and localized region through utilization of any measures or means. The aim of present research is to study the political and military relations of Khanate of Yerevan and Georgians and the role of peripheral powers about the conflict of Khanate of Yerevan and Georgians in the south Caucasus region on the rule of Hossein Ali Khan Ziyad Oglu Qajar Yerevani. The findings show that the causes of political and military interference of peripheral governments in the internal affairs of Khanate of Yerevan were emerged due to the commercial and strategic characteristics of Yerevan and its unique geopolitical configuration in the commercial routes and crossways of south Caucasus region. The main objective of Khanate of Yerevan was to exploit dissension of local powers of Caucasus region in favor of preserving its local governance.