مطالعه سبك‌شناختي وجه‌نمايي در گلستان سعدي در چارچوب دستور نقشگراي نظام‌مند

The Stylistic Study of Modality in Golestan of Sa’di In the Framework of Systemic Functional Grammar

بخش اعظم گلستان سعدي در نوع ادبي تعليمي از گونه اخلاقي است. اشتمال آثار تعليمي بر بايد ها و نبايد هاي اخلاقي و ارتباط آن با مفهوم اجبار مي تواند موجب ايجاد لحني صريح و آمرانه در سخن و در پي آن، سبب انزجار مخاطب و بي تاثير ماندن كلام بر او گردد. اين مقاله مي كوشد تا در محدوده مقوله دستوري وجه‌نمايي، در چارچوب زبان شناسي نقش گراي نظام مند و به عنوان مطالعه اي سبك‌شناختي، به اين پرسش پاسخ دهد كه سعدي در گلستان، در تبيين مضامين تعليمي از چه شگرد هايي بهره جسته است كه سخنش نه تنها ملال انگيز نيست، بلكه در طول تاريخ، موفق به جلب مخاطبان بي شماري شده است. در اين پژوهش، پس از بيان مسيله، مرور پيشينه مطالعات وجه نمايي در ايران و معرفي مختصر سبك شناسي نقش گرا، به توصيف مقوله وجه نمايي از ديدگاه هليدي پرداخته ايم. پس از آن، نمونه هايي از تجزيه و تحليل سبك-شناختي كه در چند متن گزينش شده از گلستان بر اساس متغير وجه نمايي صورت گرفته است، به همراه نمودار آمار داده ها ارايه شده و سپس تجزيه و تحليل داده ها آمده است و در پايان نيز نتايج و يافته هاي تحقيق ذكر شده است. نتايج آماري اين پژوهش حاكي از آن است كه در گلستان، در تبيين مضامين تعليمي، امكاناتي از حوزه وجه نمايي به كار رفته است كه در عين حفظ صبغه تعليمي سخن، كلام را غير مستقيم مي سازند و از ميزان صراحت بيان مي كاهند و بر ملايمت لحن سخن و در نتيجه بر تاثير گذاري آن مي افزايند.

The most part of Golestan-e Sa’di involves literary pedagogical genre in moral kind. The inclusion of “moral musts” in pedagogical works and their relation with the concept of compulsion can make a clear and commanding tone in speech and then will cause hatred in audience and his speech will have no effect then. Within the grammatical category of Modality in the framework of systemic functional grammar and as a stylistic study, the article attempts to answer this question that what techniques did Sa’di use in Golestan in composing pedagogical themes so that no only his speech and work is not tiring, but also he attracted a lot of audiences along history. After stating the problem, reviewing the literature regarding modality in Iran and brief introducing of functional stylistics, the article describes the modality category from Halliday perspective. After that, some examples of stylistic analysis are provided in some selected texts like Golestan, based on the modality variable, along with the chart of data statistics and after that the analysis of data is provided and finally the results and findings are stated. The statistical results of the study show that different facilities of modality is used in the explanation of pedagogical themes in Golestan that simultaneously keeps the origin of pedagogical themes and makes the speech indirect and decreases its directness and increases the subtilty of speech tone and finally its impression.