نقش پدران در پيشگيري از گرايش فرزندان به مواد اعتيادآور: كاربرد نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده

The Role of Fathers in Prevention of Children Tendency toward Addictive Drugs: An Application of Theory of Planned Behavior

مقدمه: شناخت عوامل موثر در انجام رفتارهاي پيشگيري‌كننده از گرايش فرزندان به مواد اعتيادآور ازجمله نقش والدين از طريق نظريه‌هاي تغيير رفتار ضروري هست. اين مطالعه با هدف تعيين نقش پدران در پيشگيري از گرايش فرزندان به مواد اعتيادآور مبتني بر نظريه رفتار برنامه‌ريزي‌شده انجام گرفت. مواد و روش‌ها: اين مطالعه توصيفي- تحليلي به روش مقطعي انجام شد. جامعه مورد پژوهش نمونه 180 نفري از پدران شهر يزد بودند كه به روش نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي انتخاب شدند. پرسشنامه جمع‌آوري اطلاعات در سه بخش؛ هفت سوال جمعيت شناختي و زمينه‌اي، چهار گويه نگرش، چهار گويه هنجارهاي ذهني، دو گويه كنترل رفتار درك شده، پنج گويه قصد رفتار و نه سوال عملكرد بود كه به‌صورت خود گزارش دهي تكميل شدند. داده‌هاي جمع‌آوري‌شده توسط نرم‌افزار SPSS-18 با استفاده از آزمون‌هاي توصيفي و تحليلي نظير؛ تي تست مستقل، ANOVA، آناليز رگرسيون خطي و ضريب همبستگي پيرسون در سطح معناداري 0/05 مورد آزمون قرار گرفتند. يافته‌ها: محدوده سن شركت‌كنندگان 30 الي 59 سال با ميانگين 5/34 ± 40/38 بود. گويه هاي؛ ضرورت رفتار در بخش نگرش، تاييد همسران در هنجارهاي ذهني، مشكل بودن انجام رفتار در كنترل رفتار درك شده، شروع رفتار از فردا در قصد رفتار و ايجاد ارتباط صميمانه با فرزندان جهت پيشگيري از ايجاد گرايش به مواد اعتيادآور در بخش رفتار بيشترين امتياز را كسب كردند. بيشترين امتياز مربوط به سازه هنجارهاي ذهني بود. نگرش پدران كارمند، صاحب‌خانه و داراي سطح تحصيلات ليسانس و بالاتر، كنترل رفتار درك شده پدران بدون سابقه اعتياد در خانواده و دوستان، قصد رفتار پدران مطلقه و رفتار پدران با تحصيلات ليسانس و بالاتر و بدون سابقه اعتياد در خانواده و دوستان در خصوص پيشگيري از ايجاد گرايش به مواد اعتيادآور در فرزندانشان مثبت‌تر بود. هنجاري ذهني و قصد رفتار 23/5 درصد از واريانس رفتار را پيشگويي كردند. نتيجه‌گيري: مهم‌ترين عامل در انجام رفتار پيشگيرانه، قصد رفتار و هنجارهاي ذهني بود كه با تاكيد بر آن‌ها در برنامه‌هاي آموزشي مي‌توان در اين رابطه موثرتر عمل كرد.

Background: Recognition of the factors related to doing preventive behaviors against children tendency to addictive drug such as role of parents is necessary. This study was performed aiming to determine the role of fathers in prevention of children tendency toward addictive drugs based on theory of planned behavior. Materials and Methods: This was a descriptive cross sectional study. The research community was Yazd fathers in a sample of 180 that were selected by multistage random sampling method. Data collection tool was a questionnaire in three parts, seven demographic questions, attitude; four items, subjective norms; four items, perceived behavioral control; two items, behavioral intention; five items and nine questions of behavior completed in self-report. Data were analyzed by using SPSS-18 such as; independent T-test, ANOVA, Pearson correlation coefficient and regression at ? = 0.05. Results: The age range of participants was 30-59 years with the mean of 40.38±5.34. Items that achieved highest scores; necessity to do behavior in attitude section, confirmed wives in subjective norms section, difficulty of doing behavior in perceived behavioral control section, beginning behavior from tomorrow in behavioral intention section and creating heartily relationship with children in behavior section to prevent children from tendency toward addictive drugs. The highest score was achieved in subjective norms structure. Attitude of fathers who were employees, homeowners and with a bachelorʹs degree or higher level of education, perceived behavioral control of fathers with no history of addiction in family or friends, divorced fathersʹ behavioral intention, and fathersʹ behavior with a bachelorʹs degree or higher level of education and with no history of substance abuse in family or friends were more positive in prevention of their children tendency to addictive drugs. Subjective norms and behavioral intention predicted 23.5% of the variance of the behavior. Conclusion: Subjective norms and behavioral intention, on which emphasis can help educational programs be more effective, were the most important factors in preventive behavior.