نقدي بر تحليل‌هاي طبقاتي مبتني بر رفتار انتخاباتي طبقه متوسط جديد در انتخابات (با تاكيد بر انتخابات رياست جمهوري دوره‌هاي هفتم (1376) و نهم (1384))

A Critical Study of Class-based Analysis about Election Behavior of New Middle Class (Iran’s Presidential Elections Seventh (1995) and Ninth (2003) Periods)

در فاصله سال‌هاي 1376 تا 1384، بسياري از عوامل موثر در رشد و توسعه طبقه متوسط جديد در ايران همچون رشد اقتصادي، گسترش شهرنشيني، گسترش سطح آموزش و سواد، توسعه نهادهاي نظام سياسي و گسترش دستگاه بوروكراسي دولت، توسعه نشر و انتشارات و... همچنان به رشد خود ادامه دادند و در نتيجه مي‌توان انتظار داشت وزن قشر مياني جامعه در اين سال‌ها در ميان گروه‌بندي‌هاي اجتماعي رو به افزايش گذاشته باشد. از سوي ديگر در عمده تحليل‌هاي طبقاتي مرتبط با نتايج انتخابات در سال‌هاي 1376 و 1380، بر نقش پيشرو طبقه متوسط تازه گسترش يافته در جامعه، در رقم زدن نتايج جديد و پيروزي شعارهاي مرتبط با توسعه سياسي تاكيد شد. با اين همه در شرايطي كه عوامل مرتبط با گسترش طبقه متوسط جديد در جامعه در فاصله سال‌هاي 1376 تا 1384 همچنان به رشد خود ادامه دادند، در انتخابات رياست جمهوري سال 1384 (در دور اول)، نامزد انتخاباتي اي كه مستقيماً شعارهاي مرتبط با توسعه سياسي را سر داد، از پيروزي بازماند و در دور دوم نيز با وجود حمايت گسترده طيف اصلاح طلبان از نامزد رقيب، در نهايت فردي به پيروزي گسترده رسيد كه در شعارهايش، كمتر اثري از آمال و اهداف منتسب به طبقه متوسط جديد در جامعه ديده مي‌شد. مقاله حاضر در توضيح اين تحول معماگونه، نشان مي‌دهد كه «ساختار اقتصادي دولتي- رانتي در كشور، كاربرد تحليل‌هاي رايج طبقاتي به ويژه تحليل‌هاي مبتني بر رفتار سياسي و انتخاباتي طبقه متوسط جديد را با محدوديت‌هاي خاصي روبه رو مي‌كند و در پيش‌بيني نتايج انتخابات نمي‌توان تنها بر عوامل و متغيرهاي مرتبط با گسترش كمّي طبقه مياني و نقش هدايت‌گر آن در تعيين علايق انتخاباتي ديگر گروه‌هاي اجتماعي تكيه كرد». مقاله بر اهميت عوامل ساختاري مرتبط با اقتصاد سياسي نفت در شكل دادن به قشربندي گروه‌هاي اجتماعي در كشورهاي نفت خيز تاكيد مي‌ورزد و نشان مي‌دهد اين عوامل چگونه به شكل‌گيري طبقه متوسطي كمك مي‌كنند كه لزوماً از ويژگي‌ها و علايق نسبت داده شده به اين طبقه مطابق با نظريه‌هاي رايج در بحث توسعه سياسي، برخوردار نيست.

Between 1995 and 2003 many of critical factors for development of new middle class like economic growth, expansion of cities, improvement of education and literacy,development of political institutions and state bureaucracy and so… continued to growth and, as a result, we can expect for a larger middle class in this period. On the other hand, in many of class-based analyses about presidential elections results in 1995 and 1999 in Iran, scholars focused on new and recently developed middle class role in shaping election results and victories of slogans about political development. But in presidential election in 2003 (in first round) candidate who represents political development slogans lost and in second round despite of heavily rally of Reformists in support of rival candidate, winner candidate has no any relation to political wishes that usually respect to new middle class. The article, tries to explain this dilemma and shows that ”there is a structural condition that can called “Rentier state” economic structure in Iran that constrains class-based analyses in explaining election behavior of new middle class and in forecasting election results.Wecannot stress heavily on factors that relate to quantitative expansion of middle class and its role on shaping elections wishes of different groups in society.”The article stresses on structural factors related to political economy of oil in shaping social layers in oil rich countries and shows how these factors help shaping a special middle class that necessarily have not those characteristics and wishes that is relate to this social group in standard theories of political development.