جنگ ايران و عراق از منظر تحليل گفتمان

Discourse Analysis of Iran and Iraq War

انقلاب اسلامي كه گفتمان جديدي را در عرصه سياسي-اجتماعي ايران ايجاد كرده، حامل گفتمان جديدي نيز در سياست خارجي بود كه مفاهيمي همچون استكبارستيزي، جهاد، حكومت مستضعفين و... را در برداشت. اما چند صباحي از آغاز اين مهم نگذشته بود كه با جنگي ويرانگر و با تحميل آسيب ها و خسارات فراوان اقتصادي و اجتماعي از سوي رژيم بعثي عراق مواجه گشت كه تحليل، تبيين و تفسير اين مهم از منظر نظريه ها و رهيافت هاي گوناگون مي تواند زواياي مختلف رخداد آن را نشان دهد. در اين راستا سوال مطرح‌شده در نوشتار حاضر آن است كه عوامل وقوع جنگ ايران و عراق از منظر تحليل گفتمان چيست؟ فرضيه پيش روي بدين صورت است كه فضا و بستر تخاصم و تقابل ميان گفتمان اسلام گرايي در سياست خارجي ايران و گفتمان ژيوپلتيك در سياست خارجي عراق از يكسوي و نيز تصور و تفسّر حاكمان عراق از گفتمان اسلام گرايي و شرايط زيست آن از سوي ديگر، موجب وقوع چنين رخدادي شد. يافته هاي مقاله كه در چارچوب روش اسنادي و كتابخانه اي صورت گرفته، نشان مي دهد كه ضديت، خصومت و غيريت سازي گفتمان ژيوپلتيك عراق (با دال-هاي مقابله با صدور انقلاب، پان عربيسم و امنيت) نسبت به گفتمان اسلام گرايي ارزش محور انقلاب اسلامي (با دال هاي صدور انقلاب، مبارزه با استكبار و منافع ملي) به وضوح قابل مشاهده بوده و نيز آنكه آنچه عراق را به آغازگر جنگ مبدل ساخت، تصور مقامات آن كشور از شرايط بي ثبات سياسي ايران در آن زمان و تضاد گفتمان مقابل با گفتمان خود بود.

Islamic revolution that provided a new discourse in Iran socio-political area carrying a new discourse in foreign policy too that it contained concepts like against-arrogance (Istekbarsetizi), Jihad, poor government and … . but it did not take long from beginning that Iran encountered a destructive war from Iraq’s Baath’s regime that analyzing, explaining and interpreting it in different theories and approaches, can indicates its different aspects. In line with it, the main question is that what is the reason of occurring Iran-Iraq war? The forward hypothesis is that the area and context of conflict among Islamism discourse in Iran’s foreign policy and geopolitics discourse in Iraq’s foreign policy, on the one hand, and the conception and interpreting of Iraq’s commanders about Islamism discourse and its existing situation, on the other hand, caused the occurrence. The findings of this essay that is in form of library and documental method indicate that antagonism of Iraq’s geopolitics discourse (with revolution exportation contrast, Pan-Arabism and security signifiers) toward Islamism discourse of Islamic revolution (with revolution exportation, fighting against arrogance and national interestssignifiers) is clearly observable and what made Iraq as the war beginner, was Iraq’s officials conception aboutIran’s political instability situations at that time and the opposite discourse conflict with Iraq’s discourse.