بررسي تأثير مقادير آبياري بر خصوصيات رشدي و عملكرد چهار اكوتيپ كنجد (Sesamum indicum L.)

Effects of Irrigation Levels on Growth Characteristics and Yield of Four Ecotypes of Sesame (Sesamum indicum L.)

به‌منظور بررسی اثر مقادیر آبیاری بر خصوصیات رشدی، اجزای عملكرد و عملكرد دانه چهار اكوتیپ گیاه دانه روغنی كنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 90-1389 اجرا شد. آزمایش به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی با سه تكرار انجام شد. سه مقدار آبیاری شامل 2000، 3000 و 4000 متر مكعب در هكتار) و چهار اكوتیپ شامل داراب، سبزوار، كاشمر و كلات به‌عنوان تیمار مد نظر قرار گرفتند. صفات مورد بررسی شامل شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشك، اجزای عملكرد (ازجمله تعداد شاخه جانبی، تعداد كپسول، تعداد دانه و وزن هزار دانه)، عملكرد بیولوژیكی و دانه كنجد بود. نتایج نشان داد كه اثر ساده مقدار آبیاری و اكوتیپ بر اجزای عملكرد و عملكرد كنجد معنی‌دار (05/0≥p) بود. اثر متقابل مقدار آبیاری و اكوتیپ نیز بر اجزای عملكرد، عملكرد بیولوژیكی و عملكرد دانه كنجد معنی‌دار (01/0≥p) بود. افزایش مقدار آبیاری از 2000 به 4000 متر مكعب در هكتار موجب افزایش تعداد شاخه جانبی، تعداد كپسول، تعداد دانه و وزن 1000 دانه كنجد به‌ترتیب برابر با 57، 55 و 36 درصد شد. عملكرد دانه اكوتیپ كلات با 1، 7 و 11 درصد به‌ترتیب بیشتر از اكوتیپ‌های داراب، سبزوار و كاشمر بود. با افزایش مقدار آبیاری از 2000 تا 4000 متر مكعب در هكتار، عملكرد دانه اكوتیپ‌های كنجد شامل داراب، سبزوار، كاشمر و كلات به‌ترتیب برابر با 15، 67، 62 و 34 درصد افزایش یافت. رابطه بین عملكرد و اجزای عملكرد مثبت و معنی‌دار بود و بالاترین ضریب همبستگی برای وزن 1000 دانه (**87/0r=) به‌دست آمد.

In order to study the effects of irrigation levels on growth criteria, yield components and seed yield of four ecotypes of sesame (Sesamum indicum L.), a field experiment was conducted as factorial based on a randomized complete block design with three replications at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad, during growing season 2010-2011. Three irrigation levels (2000, 3000 and 4000 m3 ha-1) and four ecotypes (Darab, Sabzevar, Kashmar and Kalat) were allocated as treatments. Criteria such as leaf are index (LAI), dry matter (DM) accumulation, yield components (branch number, capsule number, seed number and 1000-seed weight), biological yield and seed yield of sesame were measured, accordingly. Results indicated that the simple effects of irrigation levels and ecotypes were significant (p≤0.05) on yield and yield components of sesame. Interaction between irrigation levels and ecotypes for yield components, biological yield and seed yield were significant (p≤0.01). By increasing water level from 2000 to 4000 m3 ha-1 enhanced branch number, capsule number, seed number and 1000-seed weight up to 57, 55 and 36%, respectively. Seed yield of Kalat was higher than Darab, Sabzevar and Kashmar with 1, 7 and 11%, respectively. By enhancing irrigation from 2000 to 4000 m3.ha-1 seed yield of Darab, Sabzevar and Kashmar and Kalat increased with 15, 67T 62 and 34%, respectively. There was a positive and significant relationship between yield and yield components. The highest correlation coefficient was observed for 1000-seed weight (r=0.87**).