سنجش و ارزيابي ميزان پاي‌داري محله‌‌اي در بافت تاريخي شهر يزد

Measurement and Assessment of the Level of Sustainability in the Neighborhoods of the Historical Texture of Yazd City

امروزه، اهميت حل مسايل شهري از كوچك‌‌ترين واحد، يعني محله بر برنامه‌‌ريزان آشكار شده است. پاي‌داري و حركت به‌سمت توسعه پاي‌دار‌‌ چندين دهه است كه مورد توجه قرار گرفته و محله پاي‌دار زيربناي توسعه پاي‌دار‌‌ شهري معرفي شده است. محله پاي‌دار درصدد متناسب كردن ساختار خود با نيازهاي امروزي ساكنان و رويكردي دوباره به مولفه‌‌هاي ازدست‌رفته دوره‌‌هاي پيشين است؛ آن‌چنان كه محلات تاريخي متناسب با نيازهاي ساكنان خود شكل مي‌‌گرفتند و پاسخ‌گوي اكثر نيازهاي آنان بودند. پژوهش حاضر با هدف سنجش و ارزيابي شاخص‌‌هاي پاي‌داري در مقياس محله انجام شده و در راستاي پاي‌داري محله‌‌اي، با تعريف عملياتي اين شاخص‌‌ها، درپي دست‌يابي به ميزان پاي‌داري در محله‌‌هاي بافت تاريخي است. اين پژوهش از نظر هدف از نوع كاربردي- توسعه‌‌اي و از نظر روش از نوع توصيفي- تحليلي است. براي نيل به هدف ذكرشده، با استفاده از منطق فازي به سنجش ميزان پاي‌داري محلات اقدام شده است. نتايج گوياي اين است كه محلات بافت تاريخي از نظر ميزان پاي‌داري در شرايط مساعدي به‌سر نمي‌‌برند و در وضعيت پاي‌داري ضعيف و كمتر از متوسط هستند. از ميان محلات نه‌گانه تاريخي شهر يزد، محله گودال مصلي با ارزش 474/0 در مقايسه با ساير محلات در شرايط بهتري قرار دارد. رتبه‌‌هاي بعدي به محلات شيخداد، فهادان، شش بادگيري، پشت باغ، گازارگاه، گنبد سبز، زرتشتي‌‌ها و درنهايت دولت‌آباد اختصاص دارد. بديهي است كه اوضاع كنوني مورد تاييد رويكرد محلات پاي‌دار و نيل به شهر پاي‌دار نيست و تا دست‌يابي به آن راهي طولاني پيش روي مديران شهري قرار دارد. بنابراين، التيام مسيله ناپاي‌داري محلات بافت تاريخي با توجه به ارزش كهن آن بايد در چهار بعد اقتصادي، زيست‌محيطي، فيزيكي كالبدي و اجتماعي- فرهنگي به‌صورت سيستماتيك، با تاكيد بر بحث «عدالت» و با به‌كارگيري راه‌بردهاي منطبق بر قوت‌ها و ضعف‌ها جهت ارتقاي آن‌ها از اولويت برخوردار باشد.

Nowadays, the importance of solving urban problems from the smallest unit, the neighborhood, has been obvious for planners. Gaining knowledge of sustainability and moving towards sustainable development have been in focus for decades. Sustainable neighborhood is introduced as the foundation of sustainable urban development. Neighborhoods attempt to appropriate their structure according to the needs of todayʹs residents, and approach again the components missing since previous times. Historical neighborhoods that suited the needs of their residents were formed and became responsive to most of the needs of their residents. The present study aims to measure and assess sustainability indicators on the neighborhood scale, in neighborhoods of the historical texture of Yazd city (Iran). To achieve the above objective, fuzzy logic was used to measure the sustainability of neighborhoods. The results showed that neighborhoods of the historical texture are not appropriate in terms of sustainability conditions because these conditions are poor and below average. Among the nine historical neighborhoods, Godal-mosalla neighborhood, with a value of 0.474 as compared to others, is in a better condition. The next ranks belong to Sheikhdad, Fahadan, Shessh-dadgiri, Poshte-bagh, Gazargah, Gonbade-sabz, Dolat-abad, and Zartoshtiha. It is obvious that the current situation is not confirmed by the sustainable neighborhood criteria and sustainable city approach, and the city managers have a long way toward achieving those approaches. Therefore, improving the unsustainability of historical neighborhoods in four dimensions, namely economic, environmental, physical and social, with an emphasis on "justice" particularly in unstable neighborhoods should be of priority for promotion.