حنابله غير وهابي در شام قرن دوازدهم قمري

The non-Wahabite Hanbalite in Sham in twelfth century

تاريخ تحولات و فرايندهاي نوگرا و اصلاح‌گر اسلامي، در آستانه ورود جهان اسلام به قرون مدرن و پيشامدرن، هميشه يكي از موضوعات مهم و تامل برانگيز در تاريخ فرهنگ و انديشه اسلامي بوده است. در جريان حركتهاي نوگرا و تحول خواه اسلامي در جهان اهل‌سنت، نقش حنابله بسيار آشكارتر از ديگر فرق و مذاهب بوده است. اتكا و توجه به عقايد ابن تيميه كه آنها را از مذاهب رقيب خود متمايز مي‌ساخت، محور تمام افكار و عقايد اصلاح‌گرانه در ميان حنابله بوده است. درك ابعاد و زيرساختهايي كه در اين مكتب باعث بروز گرايشهاي سپسين اصلاح‌گرانه شد، از اهميت بسياري برخوردار است. جان وُل كه يكي از پژوهشگران كثيرالتاليف اما كمتر شناخته شده در ايران است، در اين مقاله بر آن است تا با اتكا به اطلاعات تراجم نگاران مورد وثوق و قابل اعتناي قرون يازدهم و دوازدهم دمشق، مباني فكري و جريانات فقهي خاصي را كه در اين قرون بر حنابله گذشته است، تحليل و ارزيابي نمايد. نگاه او در تدوين اين مقاله، جستجوگري و تامّل در باب سوگيريها و گرايشهايي است كه منجر به شكل‌گيري حركتهاي تحول خواه بعدي شده است. او مقالات و آثار مهمي در كشف جنبه‌هاي ديگر اين موج اصلاح‌گر در قرون پيشامدرن اسلامي تدوين كرده و به جريانات حديث‌گراي متمركز در مكه و مدينه از سويي و تحولات نوگرايانه مسلمانان در هندوستان و شمال آفريقا از سوي ديگر پرداخته است. وي ساليان متعددي از عمر خويش را در مصر، سودان، عربستان و سوريه گذرانده و به عنوان يكي از پژوهشگران ديرينه و صاحب‌نظر در تحولات سياسي و فرهنگي اين مناطق مورد رجوع و توجه است. وي هم‌اكنون در دانشگاه جورج تاون ايالات متحده، رياست دپارتمان مطالعات خارجي را به عهده دارد. او در اين مقاله از ميان اطلاعات متكثر تراجم نگاشته‌هاي حنابله به دنبال كشف جريانات و نوع تعامل آنها به عنوان يكي از گروههاي مهجور تحت تسلط عثماني است.

The evolutionary history, the process of modernism and Islamic reformers on the threshold of entering Islam to modern and postmodern centuries always is one of important and remarkable issues in Islamic history. Moreover in the modernism and evolutionary movement of Islam in the Sunni’s world, the role of Hanbalit is more obvious than other Islamic sects. The thoughts of Ebn Teimiye which is different from other Islamic sects had central position on the reformist thinking of Hanbalit. Understanding the infrastructure of this school is very important which cause existence of other reformism’s trends. John Woul, who is an unknown researcher in Iran and with lots of books, in this article is trying to illustrate and examine the essential thinking of Hanbalit and specific Feq’eh proceeding of them in eleventh and twelfth century by referring to acceptable and reliable researchers of these centuries. His viewpoint in scripting this article is to contemplate on tendencies that initiate the next evolutionary movements. He wrote many articles about discovering the other aspects of these Islamic reformism waves before modernism centuries, additionally he on one hand justifies the Hadith tendencies in Mecca and Medina and on the other hand explains the Muslim’s modernism evolutions in India and the North of Africa. Moreover, he spends many years of his life in Egypt, Sudan, Saudi Arabia and Syria as one of remarkable and reliable researchers in cultural and political evolutions of these countries. By now, he is the chairman of foreign studies department in the Jorge Town University in U.S.A. Finally, the attempt of the writer in this article is from various information about Rejal science of Hanbalit, discovers the interaction of one of them that where under the rule of Ottoman Empire.