مطالعه تطبيقي زمان انتقال مالكيت در قرارداد سفارش ساخت (استصناع)

A Comparative Study of Transferring Property in Manufacturing Contract (Istisna’)

قرارداد استصناع، امروز گسترش بسيار يافته است و تحقيقات بسياري هم در مورد آن سامان يافته است. پس از تعيين ماهيت قرارداد استصناع، تعيين زمان انتقال مالكيت كالا به سفارشدهنده، مهم‌ترين مسيله در عقد استصناع است. آيا انتقال مالكيت در زمان انعقاد قرارداد صورت ميگيرد، يا همزمان با ساخت كالا مالكيت آن به تدريج به سفارشدهنده منتقل ميگردد؟ و يا با تسليم كالاي ساختهشده، مالكيت آن نيز منتقل خواهد شد؟ انتقال ضمان معاوضي، استحقاق عوض، به وجود آمدن حق عيني و به تبع آن به وجود آمدن حق حبس براي سازنده، مالكيت منافع از زمان ساخت تا زمان تسليم و همچنين هزينههاي نگهداري و انبارداري و ... همه مسايلي است كه با تعيين زمان انتقال كالا در قرارداد استصناع روشن ميشود. نظر به قانون «پيش فروش ساختمان مصوب 1389»، در حقوق ايران گرايش غالب بر بيع بودن استصناع است و برخي هم آن را مقاوله (پيمان) دانستهاند. حقوق افغانستان، مصر و عراق استصناع را مقاوله (پيمان) ميدانند. از نظر اين تحقيق ترديد در ماهيت اين قرارداد و تصحيح آن به روشهاي مختلف ـ كما اينكه بسياري از محققان كردهاند ـ نه تنها به حل مسايل مطرح شده كمك نميكند، بلكه در عمل موجب مشكلات، حيرت و سردرگمي ميشود. تحقيق حاضر، در پي آن است كه راه‌حل عملي واحدي را براي تعيين زمان انتقال مالكيت در عقد استصناع بيابد، كه هم با عدالت و نيازهاي زمانه سازگار بوده و هم با مباني حقوقي در اين زمينه منطبق باشد. فرضيه تحقيق بر اين مطلب استوار است كه عقد استصناع، نه بيع است و نه مقاوله (پيمان)؛ بلكه عقد مستقلي است كه در آن زمان انتقال مالكيت زمان تكميل ساخت و به وجود آمدن كالا ميباشد.

The most important question in connection with future goods (Istisna’), the passing of property, will be dealt. When dose the passing of title take place: the time the contract is made or goods is manufactured or the manufactured goods is delivered? Undoubtedly, identifying the nature of Istisna’ contract has direct impact on the passing of property. The dominant tendency in Iranian law is that the Istisna’ is a sale contract, and some of the jurists say that it is an enterprise contract. The Pre-sell Building Act (2010) has not clarified the issue. The Afghan Civil Code has expressly provided that Istisna’ is an enterprise contract which is taken from Egypt Civil Code. In this article, our aim is to study the time of passing of the title by examining both of the above mentioned assumptions, and also to explain the exact nature of Istisna’. Our idea is that the Istisnaʹs nature is a combination of sale and employment contracts. That means, Istisna’ is an independent contract; not just a sale contract or an employment contract.