مطالعه تطبيقي نقوش گچبري هاي مكشوفه از شهر تاريخي سيمره با نمونه هاي مسجد جامع نايين

A Comparative Study of Discovered Stuccoes’ Designs in Seymare Historical City with Samples of Jame’ Mosque in Nain

شهر سيمره، نزديكترين منطقه ايران كنوني به تيسفون، پايتخت دوران ساساني در بين النهرين، يكي از مهمترين شهرهاي صدر اسلام در منطقه جنوب غرب ايران محسوب مي شود كه تاكنون كمتر به آن توجه شده است. براساس متون تاريخي و نتايج كاوش هاي باستان شناسي، اين شهر حيات كوتاه مدتي داشته است. از مهمترين يافته هاي باستان شناسي در آن، تزيينات گچبري اين شهر است كه به لحاظ زيبايي بصري، تركيب بندي نقوش و كاربرد نقوش گياهي و هندسي، از نمونه هاي كم نظير اين هنر در زمان صدر اسلام به حساب مي آيند. لزوم پرداختن به اين موضوع، با نظر به اهميت اين گچبري ها در زمينه انتقال دستاوردهاي هنري دوران ساساني به دوران اسلامي قابل توجيه است؛ به خصوص در زمينه نقوش تزييني مورداستفاده در اين هنر و همچنين تعيين دقيق تر تاريخ ساخت شهر سيمره كه از اهداف اصلي اين پژوهش نيز به شمار ميرود. كليه مطالب ارايه شده در اين مقاله، بر پايه مطالعات كتابخانه اي و مشاهده و بررسي دقيق آثار گچبري مكشوفه از بناي موسوم به مسجد سيمره و مقايسه آن با گچبري هاي مسجد جامع نايين كه از نمونه هاي شاخص گچبري قرون اوليه اسلامي در ايران است، صورت گرفته است. در راستاي اهداف مذكور و پاسخگويي به اين سوالات بوده است: ميزان تاثيرپذيري نقوش اجراشده در گچبريهاي سيمره از محيط زيست منطقه و هنر ادوار پيشين ازلحاظ كمّي و كيفي به چه صورت بوده است. تقدم و تاخر ساخت گچبري هاي دو بناي مسجد جامع نايين و مسجد سيمره چگونه بوده است. ضمن معرفي گچبري هاي به دست آمده از سيمره، به مقايسه دقيق نقوش آنها با نمونه هاي موجود در مسجد جامع نايين نيز پرداخته شده است. اين مطالعه نشان ميدهد كه گچبري هاي اين دو محوطه، داراي نكات مشترك بسياري در زمينه نقشمايه ها و تركيببندي نقوش هندسي و گياهي است. بنابراين، نظر به تقدم تاريخي نمونه هاي مكشوفه از شهر سيمره، احتمال تاثيرگذاري آنها بر گچبري هاي بناهاي ديگر در ايران از جمله مسجد جامع نايين دور از ذهن نيست.

As the closest area in current Iran to Ctesiphon, the capital of Sassanids in Mesopotamia, Seymare city is considered as one of the most important cities of early Islam in the south-western region of Iran. According to historical texts and archaeological excavations, the life of this city was short. Amongst the most important archaeological findings of this city are stucco decorations as rare examples of this art in early Islamic period regarding visual aesthetics, composition of motifs, geometrical and plant designs. The necessity of considering this issue is justifiable with regard to the importance of these stuccoes in the context of transferring the artistic achievements of Sassanid period to Islamic period; especially in relation to decorative designs used in this art and also determining the more precise date of building this city which is one of the main aims of this study. This paper is based on library studies and accurate observation and investigation of discovered stuccoes from the so-called Seymare mosque and comparing them with stuccoes of Jame’ Mosque in Nain which has one of the most significant examples of stucco belonging to early centuries of Islam in Iran. This study raises the following question: how much have the designs of Seymare stucco been influenced quantitatively and qualitatively by the environment and the art of previous times? This study shows that the stuccoes of these two areas have many similarities in terms of motifs and composition of geometric and plant designs. Thus, regarding historical precedence of discovered samples in the city of Seymare, probably they have influenced other Iranian buildings like the Jame’ mosque of Nain.