بررسي عوامل موثر در انتشار آلودگي هوا در كشورهاي حوزه درياي خزر: رهيافت مدل دوربين فضايي تابلويي

Investigating the Factors Affecting Air Pollution Emissions in Caspian Sea Countries: Panel Spatial Durbin Model

بر اساس حقوق بين‌‌الملل هيچ دولتي حق ندارد از سرزمين خود به طريقي استفاده كند يا اجازه استفاده از آن را بدهد به گونه‌اي كه فضاي سرزمين ديگري را آلوده كند. اقتصادسنجي فضايي ابزار قدرتمندي براي بررسي ميزان تاثيرپذيري سطح آلودگي يك كشور از سطح آلودگي كشورهاي همسايه و مجاور آن است. هدف اصلي اين مقاله بررسي عوامل موثر در انتشار كربن‌‌دي‌‌اكسيد سرانه در بين 11 كشور حوزه درياي خزر تحت اثرات سرريز فضايي آلودگي و تكنولوژي طي بازه زماني 1992- 2010 است. بدين منظور مدل دوربين فضايي (SDM) در چارچوب داده‌‌هاي تابلويي فضايي برازش شده است. ويژگي بارز مدل SDM نسبت به ساير مدل‌‌هاي فضايي (از جمله SAR و SEM)، واردكردن همزمان وقفه فضايي متغير وابسته و وقفه فضايي متغيرهاي توضيحي بهمنزله متغيرهاي توضيحي جديد در مدل است. نتايج تخمين مدل بيانگر اين است كه درجه شهرنشيني و شدت انرژي در انتشار گاز دي اكسيد كربن سرانه تاثير مثبت و معني‌‌داري داشته و كشش خودرگرسيون فضايي انتشار دي ‌‌اكسيد كربن سرانه، 22/0 و كشش انتشار دي ‌‌اكسيد كربن سرانه نسبت به ميانگين وزني فضايي شدت انرژي، 31/0 ارزيابي شد. درجه شهرنشيني بيشترين تاثير را در انتشار آلاينده جوي دي ‌‌اكسيد كربن سرانه دارد به گونه‌اي كه يك درصد افزايش در درجه شهرنشيني به طور متوسط به 97/1 درصد افزايش در انتشار آلاينده جوي دي ‌‌اكسيد كربن سرانه منجر خواهد شد. همچنين، طبق نتايج، فرضيه زيست‌‌محيطي كوزنتس فضايي در كشورهاي تحت بررسي تاييد مي‌‌شود. بنابراين، افزايش درآمد سرانه ابتدا موجب افزايش آلودگي جوي شده است، اما در ادامه سبب كاهش انتشار آلاينده جوي دي ‌‌اكسيد كربن سرانه خواهد شد. مهم‌ترين توصيه سياستي اين پژوهش براي كشورهاي منطقه، پايبندي به مفهوم محيط‌زيست مشترك در قالب كنوانسيون تهران و پيمان‌‌هاي زيست‌‌محيطي در قالب اكو (ECO) است.

Under the principles of international law, no State has the right to use or permit the use of its territory in such a manner as to cause damage to the environment of other States. Spatial econometrics provides an effective tool to assess the influence of the pollution of neighboring countries on a countryʹs pollution level. The main objective of this paper is to investigate the factors influencing on CO2 emissions among 11 Caspian Sea countries under spatial spillovers of pollution and technology (energy intensity as proxy) over the period of 1992-2010. To this end, the empirical model has been estimated using Panel Spatial Durbin Model. The results show that urbanization degree, energy intensity, spatial lag of per capita CO2 emissions and spatial lag of energy intensity have positive and significant effects on the per capita CO 2 emission. Moreover, the results of this paper indicate that the environmental Kuznets curve (EKC) phenomenon has been confirmed in these countries. According to the results, commitment to the collaborative environment concept and cooperation within regional arrangements to reduce emissions are the main policy implications of this paper to the policy makers in these countries.