پايش مكاني و زماني پديده‌هاي آب و هوايي مرتبط با گرد و غبار در شهرهاي ايران

Tempo-Spatial Analysis of Climatic Phenomenon Related to Dust in Cities of Iran

پديده‌ي گرد‌و‌غبار از مهم‌ترين پديده‌هاي جوي مخرب و موثر در تغييرات آب و هوايي است، بنابراين شناخت ويژگي‌هاي آن از نظر فراواني، مكان و زمان رخداد داراي اهميت است، بدين جهت در اين نوشتار به منظور ارزيابي و پايش مكاني و زماني رخداد پديده‌‌هاي مرتبط با گرد‌و‌غبار در شهرهاي ايران از 85 ايستگاه همديد در بازه زماني مشترك 20 ساله و از روشهاي تحليل آماري استفاده شده است. يافته هاي اين پژوهش نشان داد كه پديده‌ي غبار(هيز) با كد 05 در نواحي ساحلي خليج‌فارس داراي بيشينه فراواني سالانه است و پيش از ظهر از فراواني بيشتري نسبت به پس از ظهر برخوردار است، بيشينه و كمينه ‌رخداد فصلي آن به ترتيب تابستان و زمستان است. پديده‌ي گرد‌و‌خاك با كد 06 در غرب كشور داراي بيشترين رخداد است و بيشينه و كمينه‌‌ رخداد فصلي آن بترتيب تابستان و پاييز است، پديده‌ي گرد‌و‌خاك بلند شده اطراف ايستگاه با كد 07 در شرق كشور داراي بيشترين فراواني است. پديده‌هاي طوفان ماسه يا گرد و خاك سبك، متوسط و شديد با كدهاي 30 تا 35 بيشترين فراواني رخداد در شرق كشور دارد و هنگام پس از ظهر داراي بيشترين فراواني رخداد است. پديده‌ي رعد و برق توام با توفان گرد و خاك يا توفان شن با كد 98 در ايستگاه ايرانشهر داراي بيشترين فراواني رخداد است و در ساير ايستگاه‌هاي كشور بندرت رخ مي دهد. بنابراين مطالعه‌ي كدهاي هواي مرتبط با گرد و غبار به طور جداگانه سبب آشكارسازي تفاوت‌هاي زماني و مكاني آنها مي گردد و در شناخت مخاطرات محيطي شهرها و مناطق مختلف كشور داراي اهميت است.

Dust phenomenon is the most important of destructive and effective atmospheric phenomena in climate changes. So, it is important to recognize their properties such as: frequency, intensity, spatial and temporal occurrence. In this research, to evaluate the spatial and temporal occurrence of dust in cities of Iran we have used synop codes related to dust in eighty five synoptic stations at twenty years period from 1989 to 2008. As a result, Findings of research showed haze phenomenon (code 05) has the maximum frequency in beaches of Persian Gulf in Iran and it is more frequent in the morning to afternoon, maximum and minimum of Seasonal occurrence of it is respectively in summer and winter. The maximum of dust (code 06) occurrence is in the west of Iran and maximum and minimum of Seasonal occurrence of it is respectively in summer and fall. Dust rising phenomenon (code 07) has the highest frequency in the East of Iran. Sand or dust storms (codes 30-35) form exclusively in the east regions of Iran in the afternoon. Thunderstorm combined with dust storm phenomenon (code 98) has the highest frequency in Iranshahr and it occurs rarely in other areas. So, studying separately the synop codes related to dust show their spatial and temporal differences.