تبيين رابطه متقابل الگوهاي رفتاري و مورفولوژي خيابان‌هاي شهري نمونه موردي: خيابان‌هاي مركزي بافت تاريخي شهر همدان

Explaining Mutual Relationship of Behavioral and Morphological Models of Urban Streets (Case Study: Central Streets of Hamedanʹʹs Historical Texture)

يكي از مهم‌ترين و ضروري‌ترين ابعادي كه در طراحي محيط بايد به آن توجه شود؛ فرايند احساس، ادراك و شناخت محيطي است كه تجربه مكان و در نتيجه بازنمايش آن به صورت رفتار در فضاهاي شهري را براي انسان هموار مي‌سازد. لذا براي ساختن محيط‌هاي سازگار و متناسب با نيازهاي ادراكي-رفتاري شهروندان بايد شناخت صحيح و دقيق از رابطه بين انسان و محيط بدست آورد . در اين ميان خيابان‌هاي تجاري به عنوان فضاهاي شهري به ياد ماندني، قابل دسترسي و معني‌دار نقش مهمي در شكل‌گيري الگوهاي رفتاري به عهده دارند. با مروري بر ويژگي‌هاي كيفي و نقش‌هاي خيابان شهري از گذشته تا به حال، مي‌توان به وضوح، كاهش كيفيت‌هاي محيطي و در نتيجه كاهش كيفيت حضورپذيري را كه عامل مهمي در زمينه تعامل انسان و محيط، به شمار مي‌آيد را مشاهده نمود. در چنين موقعيتي، ارزيابي و سنجش نمونه‌هايي از خيابان‌هاي شهري و بررسي اينكه اين فضاها در حال حاضر چرا و چگونه مورد استفاده قرار مي‌گيرند از اهميت بسزايي برخوردار است. پژوهش پيش رو با مطالعه ويژگي‌هاي فيزيكي خيابان‌هاي شهري و فعاليت‌هاي انساني (فعاليت‌هاي منفعل – فعال) از طريق پرسشنامه، و با بررسي رابطه متقابل انسان و فضا در فضاهاي شهري مورد مطالعه (خيابان‌هاي مركزي شهر همدان) با استفاده از تكنيك Space Syntax و مدل تصميم‌گيري چند شاخصه TOPSIS، به تبيين اين نكته مي‌پردازد كه، الگوهاي رفتاري كاربران به صورت مشخص، از ويژگي‌هاي مورفولوژيك خيابان‌هاي مورد مطالعه تبعيت مي‌نمايد. به گونه‌اي كه خيابان‌هاي مورد مطالعه، با وجود ويژگي‌هاي مشتركي از جمله زمان و سبك ساخت، طول و عرض محور، موقعيت قرارگيري، به فراخور ويژگي‌هاي متفاوت مورفولوژيكي از جمله همپيوندي و اتصال فضايي، تنوع و تراكم فعاليتي و نيز ويژگي‌هاي كيفي مكان شهري، بستر شكل‌گيري و زمينه‌ساز الگوهاي رفتاري متفاوتي هستند.

One of the most important and essential dimensions of designing environment is feeling, understanding and recognizing environment which makes possible to experience the location and finally its representation as behavior in urban spaces for the mankind. Therefore to build environments appropriate and suitable for citizensʹ conceptual-behavioral needs, proper and careful knowledge should be obtained about the relations between humans and animals. In this regard commercial streets as memorable, available, and significant urban spaces play important role in shaping behavioral patterns. So far reviewing qualitative characteristics and roles of urban streets, clarity, decrease in environmental qualities and ultimately decrease in quality of presence which is an important factor in interactions between humans and environments can be observed. In such conditions evaluating and measuring urban streetsʹ samples and considering the reasons and qualities of these used spaces enjoy great importance. Studying physical characteristics of urban streets and human activities (passive-active activities) through questionnaires and considering mutual relation of human and space in urban studied spaces (Hamedanʹs central streets) and using Space Syntax method and TOPSIS multiple attribute decision-making model, the current research stated this point that usersʹ behavioral patterns follow morphological attributes of studied streets clearly. Having common attributes including time and constructionʹs style, axisʹs length and width, resting position in proportion to various morphological characteristics involving spatial junction and connection, actionʹs variation and accumulation, and also qualitative attributes of urban location, shap and plan different behavioral patterns.