تحليل و مقايسه كهن‌الگويي قصه‌هاي عاشقانه در ايران (سمك عيار) و فرانسه (تريستان و ايزولت)

Comparative Archetypal Analysis of Love Stories in Iran (Samak-e-Ayyar) and France (Tristan and Iseult)

يكي از اهداف مطالعات تطبيقي ادبي، جست‌وجوي نمونه‌هاي «حقيقت» انساني است كه به‌صورت كهن‌الگوها در ادبيات همه ملت‌ها در همه زمان‌ها آشكار شده است. در اين مقاله، نگارندگان با بهره‌گيري از مكتب آمريكايي (بين‌المللي) مطالعات تطبيقي ادبي، به مقايسه كهن‌الگويي عشق رمانتيك در قصه فرانسوي «تريستان و ايزولت» و قصه ايراني «خورشيدشاه و مه‌پري» در رمانس حماسي سمك عيار مي‌پردازند. بدين منظور ابتدا به تعريف كهن‌الگوهاي مادر و پدر، آنيما و آنيموس، مفاهيم خودآگاه و ناخودآگاه، خودآگاه و ناخودآگاه جمعي و مردانگي و زنانگي در روان‌شناسي يونگي مي‌پردازيم. سپس مفهوم فرآيند «فرديت» كه مبتني بر ايجاد تسلط فرد بر خودآگاه و ناخودآگاه خويش است را توضيح داده و نشان مي‌دهيم كه با توجه به وجود ناخودآگاه زنانه (آنيما) در مرد و ناخودآگاه مردانه (آنيموس) در زن، قصه عشق رمانتيك با فرآيند فرديت در انسان تطبيق دارد. نگارندگان ضمن بيان پيرنگ كلي دو قصه عاشقانه مورد بحث، به تعبير كهن‌الگويي يونگي عناصري چون شاه، ملكه، قهرمان مرد، جادوگران و معشوق پرداخته و نقش نمادين و روان‌شناختي آن‌ها را در هر دو قصه توضيح مي‌دهند. آن‌گاه به مطالعه تطبيقي شخصيت‌ها، كاركردها و حوادث هر قصه پرداخته و ضمن بيان تفاوت‌ها و شباهت‌هاي آن‌ها، به تجزيه و تحليل فرآيند عشق رمانتيك در هريك از قصه‌ها و مقايسه تحليلي آن‌ها با يكديگر مي‌پردازند. اين مطالعه تطبيقي قصد دارد به اين سوال پاسخ دهد كه چرا عشق رمانتيك در قصه فرانسه عصر مدرن به مرگ و تراژدي منجر مي‌شود‌، اما در قصه ايران پيش از اسلام به وصال عشاق مي‌انجامد.

One goal of comparative studies of literature is to search for the human “truth” that has appeared as archetypes in the literature of all nations and all times. In this paper, the author draws an archetypal comparison of romantic love in the French story of "Tristan and Iseult" and the Iranian epic romance "Samak-e-‘Ayyar". It starts with explaining the Jungian concepts of mother and father archetypes, anima and animus, conscious and unconscious, as well as collective conscious and unconscious. Since individuation process in the Jungian psychology has to do with the connection between the conscious and unconscious, the tale romantic love could be seen as individuation process in which each lover seeks to connect to his/her anima (feminine unconscious) and animus (masculine unconscious), based on his/her gender. After providing a synopsis of each story, the author explains the archetypal roles and symbolic meanings of kings, queens, heroes, witches, and princesses in each story using Marie-Louise Von Franz’s methodology for the interpretations of fairy tales. It then compares romantic love in each story by analyzing its characters, functions, and events, and explaining its similarities and differences. Since archetypal literary analysis reveals the attitude, outlook, and behaviors of the people that the myths are originated among them, this comparative study aims to answer to a rather broad question: How is it that in the French story of the 12th century, romantic love ends with death and tragedy; however, in the pre-Islamic Iranian tale, it ends with the union of lovers?