اثر اسيد اگزاليك در افزايش قابليت استفاده فسفر خاك براي گياه گندم

Effect of Oxalic Acid on Increasing Soil Phosphorus Availability for Wheat

بعضي از گياهان كلسيم‌دوست در شرايط كمبود فسفر، به طور طبيعي قادرند تا حدي قابليت استفاده فسفر را از طريق تراوش برخي تركيبات نظير اسيدهاي آلي با وزن مولكولي كم افزايش دهند. اين تحقيق با الگوبرداري از اين ويژگي خاص گياهان و با هدف استفاده از يك اسيد آلي در خاك آهكي با فسفر قابل استفاده نسبتاً كم، به منظور افزايش قابليت جذب فسفر انجام شد. آزمايش در گلخانه با پنج تيمار تركيبي از كود معدني مونو كلسيم فسفات (Ca(H2PO4).2H2O) و اسيد اگزاليك (خالص با فرمول C2H2O4.2H2O) به صورت طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار و در يك خاك آهكي با بافت لوم انجام گرفت. براي ساخت تيمارها مقادير 68، 8/40، 2/27، 6/13 و صفر ميلي‌گرم بر كيلوگرم خاك از كود مونو كلسيم فسفات به ترتيب با صفر، 6/1، 4/2، 2/3 و 4 ميلي‌مول بر كيلوگرم خاك از اسيد اگزاليك تركيب شد. دو ماه بعد از كشت گندم (Triticum aestivum) از رقم پارسي، گياهان برداشت شد و ماده خشك اندام رويشي، غلظت و مقدار جذب فسفر توسط گندم و غلظت فسفر قابل جذب خاك اندازه‌گيري گرديد. نتايج نشان داد دامنه غلظت‌هاي مورد استفاده اسيد اگزاليك (6/1 تا 4 ميلي‌مول بر كيلوگرم خاك) براي افزايش قابليت استفاده فسفر مناسب بود. كم كردن مصرف كود فسفر در خاك و اضافه كردن اسيد اگزاليك براي جبران آن وزن ماده خشك گياه را كاهش نداد و منجر به افزايش معني‌دار جذب فسفر از خاك نيز شد. همچنين اضافه كردن اسيد اگزاليك به خاك كارايي جذب فسفر گياه را افزايش داد. نتايج تحقيق نشان داد، تيمار 2/27 ميلي گرم بر كيلوگرم كود مونو كلسيم فسفات (به عنوان 40 درصد نياز كود فسفر گياه) و 4/2 ميلي‌مول بر كيلوگرم اسيد اگزاليك، بهترين تركيب كود و اسيد، براي افزايش قابليت استفاده فسفر بود.

Most plants are able to increase soil phosphorus availability by exuding some compounds such as organic acids when they experience phosphorous deficiency. Considering this special ability of plants, the main purpose of the present research was to investigate if application of organic acids may increase P availability in soil. Therefore, a greenhouse experiment was conducted with five treatments of different combinations of mono-calcium phosphate and oxalic acid in a completely randomized design with three replications in a calcareous soil. Treatments were 68, 40.8, 27.2, 13.6, and 0 mg kg-1 of phosphate fertilizer respectively combined with 1.6, 2.4, 3.2 and 4 mmol kg-1 of oxalic acid in soil. Plants were harvested after two months. Then, shoot dry matter, P concentration and uptake of plant and soil P concentration were measured. The results showed that the range of oxalic acid concentration (1 to 4 mmol kg-1 of soil) was effective for increasing phosphorus availability in soil. Applying oxalic acid instead of P fertilizer not only did not reduce plant dry matter, but also led to a significant increase in P uptake of plant. Moreover, phosphorous uptake efficiency of plant was increased by adding the oxalic acid to the soil. The results also showed that the combination of 27.2 mg kg-1 of calcium phosphate (as 40 percent reduction in phosphorus fertilizer requirements of plants) and 2.4 mmol kg-1 of oxalic acid was the best combination of acid and fertilizer among the other treatments for increasing the availability of phosphorus.