ارزيابي اقتصادي اقدامات حفاظت خاك، مطالعه موردي: زيرحوضه ميان‌بيشه در ‏حوزه آبخيز طالقان

Economic evaluation of soil conservation practices, case study: Mian ‎Bisheh Sub-basin in ‎Taleghan Watershed

فرسايش خاك از مشكلات اساسي حوزه­‌هاي آبخيز كشور به‌ شمار مي‌­رود. تحليل اقتصادي اثرات احياي آبخيزها در ايران كمتر صورت گرفته است. محاسبه ارزش اقتصادي اقدامات حفاظت خاك به‌دليل تاثير شاخص­‌هاي تركيبي و عدم ارزش اقتصادي مشخص در بازار دشوار مي­‌باشد. در اين پژوهش، اثربخشي فعاليت­‌هاي حفاظت خاك به كمك روش ارزش فعلي خالص در زيرحوضه ميان­‌بيشه در حوزه آبخيز طالقان، استان البرز مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. اين حوضه، به‌دليل داشتن اقدامات حفاظت خاك در يك دوره زماني مناسب براي تجزيه و تحليل و وجود سابقه ارزيابي تكنيكي، انتخاب شد. ابتدا، تدقيق اطلاعات پايه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي، بررسي ميداني و شناسايي و اندازه­‌گيري شاخص­‌هاي سود و هزينه صورت گرفت. سپس، ارزش اقتصادي سه شاخص اصلي هزينه و شش شاخص تركيبي سود شناسايي و تعيين شد. با تلفيق داده‌­هاي موجود شاخص‌­هاي اقتصادي شامل ارزش خالص فعلي (NPV) و نسبت سود به هزينه برآورد شدند. ارزيابي‌ها نشان مي‌­دهد كه احياي آبخيز ميان­‌بيشه در دوره تحليل 30ساله با استفاده از نرخ تنزيل 15 درصد از لحاظ اقتصادي در اراضي داراي قابليت بهره­‌وري نسبي مانند مراتع كوهستاني و اراضي تپه­‌اي بدلند با فرسايش بالا توجيه­‌پذير است و NVP مثبت را در پي دارد. همچنين، 25 درصد از مجموع سودها مربوط به درآمدهاي درون حوضه، 55 درصد مربوط به درآمدهاي پايين­‌دست حوضه و 20 درصد مربوط به حوضه­‌هاي مجاور و ناشي از كاهش خطر سيلاب است.

Soil erosion is one of the critical issues in Iranian watersheds. There are fewer quantitative ‎economic analysis of soil conservation practices effects in Iran. Economic evaluation of ‎soil conservation activities is difficult due to the effect of combined indices and lack of ‎market economic value. In this research, the effects of soil conservation practices are ‎analyzed using Net Present Value (NPV) method in Mian Bishe Sub-basin of Taleghan ‎Watershed in Alborz Province, Iran. This sub-basin was selected due to acceptable period ‎of soil conservation practices for analysis and its technical evaluation experiences. First, ‎basic data were updated using GIS, field survey and identification and measurement of ‎benefit and cost indices. Then, economic value of three main cost indices and six ‎combined benefit indices were identified and computed. Economic indices, including ‎NPV and benefit-cost ratio were estimated by integrating available data. Evaluations ‎show that rehabilitation of Main Bishe Sub-basin in a 30 years period with a discount rate ‎of 15 percent has economic justification in lands with comparative productivity, including ‎mountainous rangelands and hilly badlands with high rate of soil erosion and positive ‎NPV. Also, 25 percent of the total benefits comes through onsite, 55 percent through ‎down streams and 20 percent through neighboring sub-basins and due to reduced ‎flooding risk. ‎