فراواني محدثان آسياي ميانه و پيوند آن با علم رجال

The Large Number of the Scholars of Hadith in Central Asia and Its Relation with the Science of the Transmitters of Hadith

سرزمين ديرپا و گسترده آسياي ميانه، ديري نپاييد كه به دست سپاهيان مسلمان گشوده و اسلام، باور مردم آن سامان شد. اين گام نهادنِ آن آيين جديد در آنجا، تنها يك رخداد نظامي نبود؛ باورمندان آسياي ميانه به دين اسلام، چونان ديگر مسلمانان در ديگر سرزمين‌ها، كوشيدند بهره شايسته خود را هم در برخورداري از آموزه‌هاي اين دين و هم در پراكندن آن آموزه‌ها و حامل‌هاي آن- قرآن و حديث- بيابند و بازتاب دهند. همين جاست كه با تكيه بر گزارش‌هاي سمعاني، محدث پركار و خستگي‌ناپذير اهل سنت در كتاب نامدارش، الانساب، به پديده شگفتي‌آورِ فراواني محدثان آسياي ميانه برمي‌خوريم. ناگفته پيداست چنين پديده‌اي، رخدادي ساده و ريشه‌دار در يك عامل تك‌بعدي و برخاسته از بستري دور از پيچيدگي و ساده‌انگارانه نبوده و زمينه‌اي چندگانه و چندگونه داشته است. ما در اين نوشته مي‌كوشيم پديده فراواني محدثان آسياي ميانه را از منظر كندوكاوهاي علم رجال و دوربودن جغرافيايي مردم آن سامان از شهرهاي پيشوايان علم حديث كه به كار نقد و پالايش- جرح و تعديل- راويان مي‌پرداختند، بررسي كنيم و نشان دهيم ناشناخته ماندن محدثان آسياي ميانه و در امان بودنشان از تيغ علم رجال كه بر خوش‌چهره ماندنشان نزد توده مسلمانان اين سرزمين و رواج رواياتشان در هر كوي و برزن و مسجد و محراب و منبر مي‌انجاميد، يكي از خاستگاه‌هاي آن فراواني پيش‌گفته است.